Dịch thuật: Nguồn gốc họ Bạch (Bách gia tính)

NGUỒN GỐC HỌ BẠCH

          Về nguồn gốc họ Bạch 白 chủ yếu có 5 thuyết:

1- Xuất phát từ tính Cơ 姬.

          Thời Chiến Quốc, Đại tướng nước Tần Bạch Ất Bính 白乙丙 ⁽¹⁾ là hậu duệ của Chu Thái Vương 周太王. Con cháu đời sau lấy tên tự của ông làm thị, hình thành chi họ Bạch.

2- Có gốc từ thời thượng cổ.

          Thời Viêm Đế 炎帝có đại thần Bạch Phụ 白阜, từng khơi thông thuỷ đạo cho Viêm Đế, được Viêm Đế khen tặng. Con cháu đời sau lấy tên tự của ông tổ làm họ, trở thành họ Bạch.

3- Xuất phát từ tính Mị 羋.

          Cháu của Sở Bình Vương 楚平王là Tử Thắng 子胜nhậm chức Sào đại phu 巢大夫nước Sở, được phong tại ấp Bạch 白, xưng là Bạch Công Thắng 白公胜. Con cháu lấy phong ấp của ông tổ làm họ, xưng là Bạch thị.

4- Xuất phát từ tính Cơ 姬.

          Đời sau của Công Bạch  公白  – con của Tần Văn Công 秦文公thời Xuân Thu. Con cháu lấy tên tự của tổ tiên làm họ, trở thành họ Bạch.

5- Xuất phát từ tính thị của dân tộc thiểu số hoặc đổi họ.

          Các dân tộc như Mông Cổ, Hồi, Mãn, Tráng, Triều Tiên ... đều có họ Bạch.

          Họ Bạch ước chiếm 0,29% nhân khẩu của dân tộc Hán trong cả nước, chiếm vị trí thứ 73. Các tỉnh Tứ Xuyên 四川, Sơn Tây 山西, Thiểm Tây 陕西, Hà Nam 河南có nhiều người họ Bạch.

Danh nhân các đời

          Thời Chiến Quốc có Bạch Khởi 白起, tướng của nước Tần, được phong làm Vũ An Quân 武安君. Thời Đường có thi nhân nổi tiếng Bạch Cư Dị 白居易, văn học gia Bạch Hành Giản 白行简, Tể tướng Bạch Mẫn Trung 白敏中. Thời Nguyên có Bạch Phác白朴, một trong “Nguyên khúc tứ đại gia”. Thời Minh có chuyên gia thuỷ lợi kiệt xuất Bạch Anh 白英. Thời Thanh có thư pháp gia Bạch Vân Thượng 白云上, Hình bộ Thượng thư Bạch Doãn Khiêm 白允谦. Thời hiện đại có tướng lĩnh Quốc Dân đảng Bạch Sùng Hi 白崇禧.

Thi nhân Bạch Cư Dị 白居易

          Bạch Cư Dị là tác gia hiện thực chủ nghĩa nổi tiếng thời Đường. Từ nhỏ Bạch Cư Dị rất thông minh, học tập khắc khổ, lên 5 tuổi đã bắt đầu học làm thơ.

          Có một lần, Bạch Cư Dị mang bài thơ do mình làm đi tìm thi nhân Cố Huống 顾况nổi tiếng lúc bấy giờ nhờ ông thẩm duyệt. Cố Huống lúc đầu xem thường anh chàng trẻ tuổi lần đầu ra khỏi nhà tranh này, nhìn thấy hai chữ “Cư Dị” liền cười lớn và nói rằng:

          - Trường An thứ gì cũng mắc “cư” (ở) quả thật không “dị” (dễ) đâu!

          Bạch Cư Dị bên cạnh không nói tiếng nào, đợi đến khi Cố Huống đọc đến hai câu:

Dã hoả thiêu bất tận

Xuân phong xuy hựu sinh

野火烧不尽

春风吹又生

(Lửa đồng thiêu không hết cỏ được

Khi gió xuân thổi về cỏ lại mọc lên)

Cố Huống lập tức nghiêm nghị lại, vui mừng nói rằng:

          - Thật không ngờ hai câu này tuy đơn giản nhưng lại rất truyền thần, cháu có thể viết được thơ như thế này, thì “cư” thiên hạ cũng không khó.

          Từ đó, Cố Huống ra sức tiến cử Bạch Cư Dị, cuối cùng danh thanh của Bạch Cư Dị đã vang dậy.

          Bạch Cư Dị làm thơ rất nghiêm cẩn, thường sửa chữa thơ của mình. Ông đề xướng thơ làm ra phải hướng đến đại chúng, thông tục dễ hiểu, người khác xem hiểu mới là thơ hay.

          Truyền thuyết kể rằng, mỗi khi Bạch Cư Dị làm xong bài thơ nào đều đọc cho một bà lão không biết chữ nghe trước tiên, sau khi đọc xong, nếu bà lão nghe không hiểu thì ông không ngừng sửa chữa, cho đến khi bà lão nghe hiểu mới thôi.

          Mỗi bài thơ của Bạch Cư Dị đều rõ ràng dễ hiểu rất được mọi người yêu thích, đây cũng là nguyên nhân thơ của ông vì sao được lưu truyền rất rộng, rất nhiều trong dân gian.

Chú của người dịch

1- Bạch Ất Bính 白乙丙: vốn tính Kiển 蹇, danh Bính 丙, tự Bạch Ất 白乙, danh tướng thời Xuân Thu Chiến Quốc.

                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                         Quy Nhơn 05/10/2018

Nguyên tác Trung văn

 BẠCH TÍNH UYÊN NGUYÊN

白姓渊源

Trong quyển

BÁCH GIA TÍNH

百家姓

Biên soạn: Triệu Dương 赵阳

Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005