Dịch thuật: "Thiên tri, địa tri, nễ tri, ngã tri" điển này xuất phát từ đâu

“THIÊN TRI, ĐỊA TRI, NỄ TRI, NGÃ TRI”

 ĐIỂN NÀY XUẤT PHÁT TỪ ĐÂU

          Hàm nghĩa của câu “thiên tri, địa tri, nễ tri, ngã tri” 天知, 地知, 你知, 我知 (trời biết, đất biết, ông biết, tôi biết) là không có người khác biết, hiện một số người giao dịch mua bán ngầm với nhau thường dùng câu này. Ý nói là việc giao dịch giữa hai chúng ta trừ trời đất biết ra, chỉ còn lại ông và tôi, ngoài đó ra không còn ai biết nữa. Nghĩa gốc của nó là không phải là không ai biết, mà là có người biết. Điển này xuất xứ từ câu chuyện “Dương Chấn cự kim” 杨震拒金. 

          Dương Chấn 杨震, tự là Bá Khởi 伯起, người Hoa Âm 华阴 Hoằng Nông 弘农(nay thuộc Thiểm Tây 陕西) thời Đông Hán. Lúc trẻ ông đã chuyên cần ham học, “đọc nhiều biết rộng, không gì là không nghiên cứu”, là Nho sĩ học nhiều biết nhiều lúc bấy giờ, mọi người xưng là “Quan Tây Phu tử Dương Bá Khởi” 关西夫子杨伯起. Lúc 50 tuổi, Dương Chấn tiếp nhận sự tiến cử của Đại tướng quân Đặng Giá 邓驾, bước vào quan trường, lần lượt nhậm các chức Kinh Châu Thứ sử 荆州刺史, Đông Lai Thái thú 东莱太守, sau lại làm Trác Quận Thái thú 涿郡太守. Năm Nguyên Sơ 元初thứ 4 đến triều nhậm chức Thái bộc 太仆, Thái thường 太常. Năm Vĩnh Ninh 永宁 thứ 1 Dương Chấn làm quan tới chức Tư đồ 司徒.

          Tương truyền, trên đường đi nhậm chức Đông Lai Thái thú, Dương Chân nghỉ qua một đêm tại Cự Dã 巨野 Sơn Đông 山东. Huyện lệnh nơi đó là Vương Mật 王密từng do được Dương Chấn tiến cử làm quan, để bày tỏ lòng cảm tạ, Vương Mật mang theo bên mình 10 cân vàng đang đêm đến thăm Dương Chấn. Hai người sau khi tương kiến, chuyện trò vui vẻ, lúc chia tay, Vương Mật lấy 10 cân vàng ra làm lễ vật, đặt ở trên bàn. Dương Chấn trông thấy, nghiêm sắc mặt nói rằng:

          - Trước đây tôi tiến cử ông, là do bởi nhận biết tài năng của ông. Tôi hiểu ông, sao ông lại không hiểu tôi?

          Vương Mật vội đáp rằng:

          - Nay là ngoại lệ, chỉ bày tỏ chút tâm ý mà thôi. Hơn nữa, nửa đêm nửa hôm, không có ai biết đâu!

          Dương Chấn nghe qua, nghiêm nghị bảo rằng:

          - Trời biết, đất biết, ông biết, tôi biết, sao lại nói là không có ai biết?

          Vương Mật cảm thấy xấu hổ, đành lấy vàng lại và cáo từ.

          Nguyên ý của câu nói đó là: làm những việc không chính đáng, sao lại không có người biết? Cho dù người khác không biết, thì hãy còn có trời đất, ông và tôi biết! Ý răn mọi người nên khắc kỉ phụng công, liêm khiết tháo thủ. Nhưng người đời sau lại làm ngược lại, mượn đó để biểu đạt ý người khác không thể biết được.

                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                  Quy Nhơn 12/5/2018

Nguyên tác Trung văn

Trong quyển

THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN

趣味文化知识大全

Thanh Thạch 青石 biên soạn

Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013