Dịch thuật: Bối cảnh sáng tác "Tây Du Kí"

BỐI CẢNH SÁNG TÁC “TÂY DU KÍ”

          Tây Du Kí 西游记 chủ yếu miêu tả câu chuyện Tôn Ngộ Không 孙悟空 bảo vệ Đường Tăng đi Tây thiên thỉnh kinh, trải qua chín chín tám mốt kiếp nạn. Đường Tăng thỉnh kinh là việc có thực trong lịch sử. Khoảng chừng hơn 1300 năm trước, tức niên hiệu Trinh Quán 贞观 thứ nhất đời Đường Thái Tông 唐太宗 (năm 627), năm đó Hoà thượng Huyền Trang 玄奘 chỉ mới 25 tuổi, rời kinh thành Trường An 长安, một mình đi đến Thiên Trúc 天竺 (Ấn Độ) du học. Sau khi từ Trường An xuất phát, Hoà thượng Huyền Trang đi qua các nước Trung Á như A Phú Hãn 阿富汗 (Afghanistan – ND), Ba Cơ Tư Thản 巴基斯坦 (Pakistan – ND), trải qua biết bao gian nguy hiểm trở, cuối cùng đến được Ấn Độ. Hoà thượng Huyền Trang ở nơi đó học hơn hai năm, đồng thời trong một lần chủ giảng buổi hội biện luận kinh học Phật giáo, đã nhận được sự tán thưởng. Năm Trinh Quán thứ 19 (năm 645), Hoà thượng Huyền Trang về đến Trường An, mang theo 657 bộ Kinh Phật. Đi Tây thiên thỉnh kinh lần đó, trước sau trải qua 19 năm, hành trình mấy vạn dặm, là cuộc trường chinh vạn lí thần kì, chấn động một thời. Về sau Hoà thượng Huyền Trang thuật lại những điều mắt thấy tai nghe trong chuyến Tây hành, được đệ tử Biện Cơ 辩 ghi chép lại thành bộ Đại Đường Tây Vực Kí 大唐西域记 gồm 12 quyển. Nhưng bộ sách này chủ yếu thuật lại lịch sử, địa lí cùng giao thông của các nước trên đường đi qua, không có câu chuyện nào cả. Đến đệ tử Tuệ Lập 慧立, Ngạn Tông 彦琮 biên soạn thành bộ Đại Đường Đại Từ Ân Tự Tam Tạng Pháp Sư Truyện 大唐大慈恩寺三藏法师传, đã gia tăng thêm nhiều màu sắc thần thoại cho chuyến đi của Hoà thượng Huyền Trang, từ đó, câu chuyện Đường Tăng thỉnh kinh bắt đầu lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Thời Nam Tống có Đại Đường Tam Tạng Thủ Kinh Thi Thoại 大唐三藏取经诗话, viện bản ⁽¹⁾ đời Kim có Đường Tam Tạng 唐三藏, Bàn Đào Hội 蟠桃会, tạp kịch đời Nguyên có Đường Tam Tạng Tây Thiên Thủ Kinh 唐三藏西天取经 của Ngô Xương Linh 吴昌龄, Nhị Lang Thần Toả Tề Đại Thánh 二郎神锁齐大圣 (không rõ tác giả), những tác phẩm này là cơ sở đặt nền móng cho việc sáng tác Tây Du Kí. Cũng trên cơ sở hí khúc, truyền thuyết dân gian và thoại bản ⁽²⁾, trải qua sự tái sáng tạo gian khổ, Ngô Thừa Ân 吴承恩đã chỉnh lí, gia công hoàn thành bộ trứ tác văn học vĩ đại này.

Chú của người dịch

1- Viện bản 院本: một dạng thức đại biểu cho hí kịch đời Kim trên cơ sở “hí khúc”, có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử phát triển hí kịch Trung Quốc.

          Trong Xuyết Canh Lục 辍耕录 quyển 25, mục Viện bản danh mục 院本名目 của Đào Tông Nghi 陶宗仪cùng trong Thanh Lâu Tập Chí 青楼集志 của Hạ Đình Chi 夏庭芝 đời Nguyên, có ghi chép sơ lược về hình thái của viện bản. Vương Quốc Duy 王国维thời cận đại trong Tống Nguyên hí khúc khảo 宋元戏曲考 đã giải thích rằng:

          - Viện bản là kịch bản của hành viện. Hành viện đại để là nơi ở của ca kĩ mà người đời Kim nói đến. Kịch bản mà họ diễn xướng gọi là viện bản.

          Theo http://baike.baidu.com/view/727968.htm

2- Thoại bản 话本: là kịch bản gốc mà người trình diễn dùng để diễn giảng câu chuyện bằng hình thức kể. Nó là loại hình thức văn học phát triển theo kĩ nghệ thuyết thoại dân gian mà ra. Thoại bản hưng khởi đời Tống là tiểu thuyết bạch thoại, dùng từ ngữ thông tục viết thành, đa phần lấy câu chuyện lịch sử hoặc lấy cuộc sống xã hội đương thời làm đề tài. Đời Tống, kịch bản của người trình diễn cũng được gọi là “thoại văn” 话文, cũng nói tắt là “thoại” 话.

          Theo http://baike.baidu.com/view/13816.htm

                                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                                           Quy Nhơn 02/11/2016

Nguồn

TÂY DU KÍ

西游记

Tác giả: (Minh) Ngô Thừa Ân 吴承恩

Cải biên: Vương Tận Phương 王尽芳, Hoắc Ý Quyên 霍意娟

Bắc Kinh : Trung Hoa hoạ báo xuất bản xã, 2007