VỀ TÁC GIẢ BỘ “ÁN TỬ XUÂN THU”
CÙNG NIÊN ĐẠI THÀNH SÁCH
Án Tử Xuân Thu 晏子春秋 là bộ trứ tác
về ngôn hành của Án Anh 晏婴, danh tướng nước Tề
cuối thời Chiến Quốc. Trước giờ, bất luận là tác giả của bộ sách cùng với niên
đại thành sách, hay là hệ thống tư tưởng đối với bộ sách đó, giới học thuật đều
tồn tại những ý kiến khác nhau. Vì thế cần phải tiến hành thâm nhập tìm hiểu
nghiên cứu đối với mấy vấn đề này, hi vọng có được một kết luận tương đối tiếp
cận với sự thực.
Về tác
giả của bộ Án Tử Xuân Thu cùng niên đại
thành sách của nó, đại để có mấy thuyết như sau:
Thuyết cho Án Anh là tác giả.
Trong Tuỳ Thư – Kinh tịch chí 隋书 - 经籍志 có ghi:
“Án Tử Xuân Thu” thất quyển, Tề đại phu
Án Anh soạn.
“晏子春秋” 七卷, 齐大夫晏婴撰
(“Án Tử Xuân Thu” có 7 quyển, do Đại phu nước Tề là Án
Anh soạn)
Xét một
số chương tiết trong bộ sách này, ghi chép những sự việc khi Án Anh sắp mất và
sau khi mất, đoạn kết ở một số thiên chương có câu:
Án Tử một nhi hậu suy
晏子没而后衰
(Án Tử mất sau đó suy)
Khi tự sự, nhắc đến Án Anh nhất loạt xưng “Án Tử” 晏子 ( “Tử” là tôn xưng) đều có thể chứng minh bộ sách
này không phải do Án Anh soạn.
Thuyết cho hậu học của Mặc gia biên soạn
Chủ
trương thuyết này đại biểu là Liễu Tông Nguyên 柳宗元
đời Đường. Liễu Tông Nguyên nói rằng:
Ngô nghi kì Mặc Tử chi đồ hữu Tề nhân giả vi
chi. Mặc hiếu kiệm, Án Tử dĩ kiệm danh vu thế, cố Mặc Tử chi đồ tôn trứ kì sự
dĩ tăng cao vi kỉ thuật giả.
(Liễu Hà Đông tập, quyển 4)
吾疑其墨子之徒有齐人者为之. 墨好俭, 晏子以俭名于世, 故墨子之徒尊著其事以增高为己术者.
(柳河东集, 卷四)
(Ta ngờ
có người nước Tề trong số học trò của Mặc Tử làm ra. Mặc chuộng tiết kiệm, Án Tử
do tiết kiệm mà nổi tiếng trên đời, cho nên học trò của Mặc Tử tôn sùng, viết
ra những chuyện đó để đề cao học thuật của phái mình)
Đầu
tiên, những thiên trong Án Tử Xuân Thu
biểu hiện như: Phi nhạc 非乐, Tiết dụng 节用, Phi hậu
táng cửu tang 非厚葬久丧 … thực chất không hoàn toàn tương đồng với chủ trương
của Mặc Tử; ngược lại, về thái độ đối đãi với thiên đế quỷ thần tai dị, càng
khác xa chủ trương minh quỷ của Mặc Tử. Thứ đến, những lời trong sách cùng những
lời Mặc Tử xưng tụng Án Tử chỉ thấy ở 2 chỗ, còn nói đến Khổng tử xưng tụng Án
Tử lại có đến 8 chỗ, rất khó tưởng tượng, trong tình hình hai học phái Nho Mặc
đối lập nghiêm trọng, cật vấn kịch liệt, hậu học của Mặc gia trong trứ tác của mình lại chê chủ
trương của học phái Mặc gia, tán dương Khổng Tử, người sáng lập học phái Nho
gia. Vì thế, thuyết cho học trò của Mặc gia soạn ra khó được mọi người tin phục.
Thuyết cho người thời Lục triều nguỵ tạo.
Quản Đồng
管同 đời Thanh nói rằng:
Ngô vị Hán nhân sở ngôn “Án Tử Xuân Thu” bất
truyền cửu hĩ, thế sở hữu giả, hậu nhân nguỵ vi giả nhĩ ….. Kì văn thiển bạc
quá thậm, kì chư Lục triều hậu nhân vi chi giả dư?
(Nhân Ký hiên văn tập)
吾谓汉人所言 “晏子春秋” 不传久矣, 世所有者, 后人伪为者耳 ….. 其文浅薄过甚, 其诸六朝后人为之者欤?
(因寄轩文集)
(Tôi
cho rằng người đời Hán nói “Án Tử Xuân Thu” không truyền lại đã lâu, quyển có
hiện nay trên đời, là do người đời sau nguỵ tạo …. Lời văn quá nông cạn, có lẽ
do người thời Lục triều làm ra chăng?)
Ở đây
căn cứ vào một điều, tức câu mà ở Sử kí –
Quản Án liệt truyện 史记 - 管晏列传 có
ghi:
Kì thư thế đa hữu, cố bất luận, luận kì
dật sự
其书世多有, 故不论, 论其轶事
(Sách đó trên đời có nhiều, nên không luận bàn, chỉ luận
bàn những dật sự)
Nhưng ở
Liệt truyện 列传 lại có nói:
Tiến ngự giả vi Đại phu
荐御者为大夫
(Tiến cử người đánh xe ngựa làm Đại phu)
Và:
Thoát Việt Thạch Phủ vu luy tiết
脱越石父于缧绁
(Chuộc Việt Thạch Phủ ra khỏi cảnh giam cầm)
Nhân đó mà suy đoán, bộ Án Tử Xuân Thu mà Tư Mã Thiên thấy, không có hai việc này, từ đó có
thể rút ra kết luận bộ Án Tử Xuân Thu
mà đời sau đang lưu truyền là do người đời sau nguỵ tạo. Gọi là “dật sự”, chỉ
những sự tích không thấy ghi chép chính thức. Hai việc mà Tư Mã Thiên nêu ra,
đương nhiên thuộc về những câu chuyện mang tính đại biểu và tính điển hình nhất
lưu truyền trong dân gian, chính xuất phát từ giác độ này, Thái sử công mới tuyển
chọn đưa vào tác phẩm, bất tất phải nhận định bộ Án Tử Xuân Thu đương thời không ghi chép. Như trong những tình huống
tương tự, chuyện Quản Trọng 管仲 và Bảo Thúc Nha 鲍叔牙, trong truyện chép rõ ràng, trong Quản Tử 管子 cũng có ghi; chuyện Tào Quế 曹刿
hội minh ép Hoàn Công 桓公, trong truyện và Quản Tử 管子 đều có chép,
không thể từ đó mà rút ra kết luận bộ Quản
Tử 管子 là do người từ đời Hán về sau nguỵ tạo. Điều mà có thể nói rõ không phải
do người thời Lục triều nguỵ tạo đó là những dẫn dụng đối với một số câu chuyện
lấy trong Án Tử Xuân Thu cùng câu văn
ở một số trứ thuật trước đó. Vương Sung 王充 trong Luận hành
– Thư giải 论衡 - 书解 từng chỉ ra rằng:
Quản Trọng, Án Anh công thư tịnh tác
管仲, 晏婴功书并作
(Quản Trọng và Án Anh về công nghiệp và trứ thư đều có
thành tựu to lớn)
Những trứ tác thời Tây Hán như Hoài Nam
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/7/2014
Nguyên tác Trung văn
QUAN VU “ÁN TỬ XUÂN THU” ĐÍCH TÁC GIẢ
CẬP THÀNH THƯ NIÊN ĐẠI
关于 “晏子春秋” 的作者及成书年代
Trong quyển
ÁN TỬ XUÂN THU
晏子春秋
Dịch chú: Trần Đào 陈涛
Trung Hoa thư cục, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật