TAO PHÚ
Tao phú
骚赋 cũng gọi “Tao thể phú” 骚体赋,
là một loại của phú. Tao thể tức Sở từ 楚辞,
chủ yếu chỉ những tác phẩm của các tác gia nước Sở mà Khuất Nguyên 屈原 là đại biểu. Cửu
biện 九辩 của Tống Ngọc 宋玉 thương tiếc Khuất
Nguyên, dùng giọng của Khuất Nguyên thuật lại chí hướng của Khuất Nguyên và cảnh
ngộ gặp phải của ông, đây là một biến hoá của Sở từ. Tác phẩm Sở từ mà các tác
gia đời Hán viết đều theo cách của Tống Ngọc, không chỉ dùng hình thức Sở từ,
mà còn mô phỏng ngữ khí của Khuất Nguyên, thay Khuất Nguyên bộc lộ nỗi niềm oan
ức “tín nhi kiến nghi, trung nhi bị báng” 信而见疑, 忠而被谤 (chân thật mà bị nghi ngờ, trung thành mà bị huỷ
báng), những tác phẩm loại này vẫn là Tao thể (Sở từ). Còn Tao thể phú mà các
tác gia đời Hán viết thì khác, họ lấy phú để đặt tên thiên, cho thấy họ nhận thức
được thể loại mà tự mình viết ra khác với Sở từ, đồng thời cách viết cũng hoàn
toàn thoát khỏi mô thức thay Khuất Nguyên lập ngôn, lấy thân phận thi nhân của
mình để bộc lộ những cảm nhận cá nhân. Ví dụ Giả Nghị 贾谊,
bài Tích thệ 惜誓 của ông là tác
phẩm bắt chước Khuất Nguyên, từ đây có thể nhìn thấy được đặc trưng Sở từ mà
các tác gia đời Hán sáng tác. Nhưng với Điếu
Khuất Nguyên phú 吊屈原赋 thì hoàn toàn lấy thân phận thi nhân biểu đạt sự ngưỡng
mộ và đồng tình đối với Khuất Nguyên, đồng thời cảm tình và cảm khái thân thế
cá nhân gởi gắm trong đó đều thắm thiết. Tác phẩm Phục điểu phú 鵩鸟赋 của ông dùng hình thức chủ khách vấn đáp, mượn vật để
bày tỏ tình cảm, đã có sự khu biệt với Sở từ càng rõ. Sau thời Vũ Đế 武帝, Tao thể phú chưa từng bị gián đoạn, tuy về hình chế
và thủ pháp biểu hiện có sự biến hoá và phát triển không nhỏ, nhưng xét nguồn gốc
và sự phát triển của nó, không nghi ngờ gì, phú của Giả Nghị là tiếng chuông
báo trước cho việc thuật chí trữ tình đời Hán. Đặc điểm của Tao thể phú là trữ
tình nồng đậm, ý tượng độc đáo, thanh điệu du dương, giữa câu hoặc cuối câu
dùng ngữ trợ từ “hề” 兮, “ta” 些, “chỉ” 只 để điều tiết âm vận.
Nó không giống với phú đời sau chú trọng phô trần sự vật, và cũng không hình
thành một thể chế cố định.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/02/2014
Nguyên tác Trung văn
TAO PHÚ
骚赋
Trong quyển
HÁN PHÚ ĐÍCH LỊCH SỬ
汉赋的历史
Tác giả: Trương Ân Phú 张恩富
Trùng Khánh xuất bản xã, 2006.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật