Dịch thuật: Thiết Mộc Chân vì sao lại xưng là Thành Cát Tư Hãn?

THIẾT MỘC CHÂN VÌ SAO LẠI XƯNG LÀ

THÀNH CÁT TƯ HÃN?

          Phụ thân của Thành Cát Tư Hãn 成吉思汗 tên là Dã Tốc Cai 也速该, vào một năm nọ giao chiến cùng với bộ tộc dũng mãnh Tháp Tháp Nhĩ 塔塔尔. Chủ soái của bộ tộc Tháp Tháp Nhĩ là Thiết Mộc Chân 铁木真 đa mưu túc trí, dũng cảm thiện chiến, nhưng trong trận chiến đó lại bị Dã Tốc Cai đánh bại, và bị bắt làm tù binh. Khi Dã Tốc Cai khải hoàn trở về, cũng là lúc người vợ của ông là Nguyệt Luân 月伦 vừa sinh được một bé trai. Điều kì lạ là, trong tay đứa bé nắm chặt cục máu đông giống như cục đá màu đỏ. Dã Tốc Cai vừa vui mừng vừa kinh ngạc, cho rằng đó là điềm cát tường từ trận chiến mang đến, vì thế đã lấy tên của vị chủ soái của địch đang bị bắt làm tù binh là Thiết Mộc Chân đặt cho con mình, để kỉ niệm thắng lợi huy hoàng trận chiến đó.

          Thành Cát Tư Hãn là tên gọi khi Thiết Mộc Chân được suy tôn là Đại hãn vào năm 1206 sau khi thống nhất Mông Cổ. Đối với hàm ý của tên gọi này, trong giới học thuật có 5 thuyết.

1- Thuyết cát tường (cát tường thuyết 吉祥说):

          Thiết Mộc Chân trước khi lên ngôi, có một con chim ngũ sắc bay lượn trên không, không ngừng phát ra tiếng kêu “thành cát tư” “thành cát tư”. Mọi người cho đó là điềm cát tường, vì thế đã lấy âm thanh cát tường “thành cát tư” để làm xưng hiệu cho Đại hãn.

2- Thuyết trời ban cho (thiên tứ thuyết 天赐说):

          Thiên hạ của Thiết Mộc Chân là do trời ban cho. “Thành Cát Tư” dịch ý là “Thiên tứ” 天赐 (trời ban cho). Thành Cát Tư Hãn có nghĩa là vị Đại hãn mà trời ban cho quyền lực.

3- Thuyết lớn mạnh (cường đại thuyết 强大说):

          “Thành” trong “Thành Cát Tư” có nghĩa là lớn mạnh, kiên cường. “Thành Cát Tư” là phức số của từ. “Thành Cát Tư Hãn” có nghĩa là vị quân chủ cường thịnh vĩ đại.

4- Thuyết hải dương (hải dương thuyết 海洋说):

          Nhiều học giả cho rằng, “Thành Cát Tư” có nguồn gốc từ từ “hải dương” trong từ vựng Đột Quyết 突厥. Ý nghĩa là quyền lực của Thành Cát Tư Hãn giống như biển cả mênh mông, chí cao vô thượng; cũng có thể lí giải là Đại hãn của 4 biển.

5- Thuyết tinh linh (tinh linh thuyết 精灵说):

          Tát Mãn giáo 萨满教 gọi “quang đích tinh linh” 光的精灵(tinh linh của ánh sáng) là Cáp cát nhật . Thành cát tư . Đằng cách lí 哈吉日 . 成吉思 . 滕吉里. Có thể thấy, “Thành Cát Tư” được giải thích là “quang đích tinh linh” 光的精灵.

          Trước mắt, đối với việc giải thích tên gọi “Thành Cát Tư Hãn” tuy còn nhiều tranh luận, nhưng đa số học giả có khuynh hướng thiên về thuyết lớn mạnh và thuyết hải dương. Trong giáo trình lịch sử bậc trung học lấy thuyết hải dương, đem “Thành Cát Tư Hãn” giải thích là “Đại hãn của 4 biển”.

                                                                       Huỳnh Chương Hưng

                                                                       Quy Nhơn 1/6/2013

Nguyên tác Trung văn

THIẾT MỘC CHÂN VỊ HÀ XƯNG THÀNH CÁT TƯ HÃN

铁木真为何称成吉思汗

Trong quyển

TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ

中国人名的故事

Tác giả:  Trương Tráng Niên  张壮年

               Trương Dĩnh Chấn  张颖震

Sơn Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005.