Dịch thuật: Vị Hoàng đế nhỏ tuổi nhất

VỊ HOÀNG ĐẾ NHỎ TUỔI NHẤT

          Hán Thương Đế Lưu Long 汉殇帝刘隆 (năm 105 – năm 106), con thứ của Hán Hoà Đế 汉和帝, được nuôi dưỡng trong dân gian, là vị Hoàng đế thứ 5 triều Đông Hán (tại vị năm 106), thuỵ hiệu là Hiếu Thương Hoàng Đế 孝殇皇帝.

          Khi Hoà Đế còn tại thế, sinh được nhiều hoàng tử, nhưng đa phần đều chết yểu. Hoà Đế cho rằng do bọn hoạn quan và ngoại thích mưu hại, nên đã đem vị hoàng tử còn lại giao cho dân gian nuôi dưỡng. Tháng 1 năm Vĩnh Nguyên 永元 thứ 2 (năm 106), Hoà Đế mất. Do bởi con trưởng là Lưu Thắng 刘胜 luôn đau bệnh, Đặng hoàng hậu đã đưa Lưu Long về lại hoàng cung làm Hoàng đế, Lưu Thắng được phong làm Bình Nguyên Vương 平原王.

          Khi Lưu Long lên ngôi là lúc Lưu Long vừa mới sinh được 100 ngày, đó là Hán Thương Đế, cải nguyên là “Diên Bình” 延平, việc triều chính do ngoại thích họ Đặng nắm giữ, Đặng hoàng hậu đổi gọi là Đặng thái hậu, lâm triều thính chính.

           Đặng thái hậu lâm triều thính chính, việc đầu tiên là thực những biện pháp đối với một số tệ đoan:

          - Thứ 1: phản đối dâm tự ⁽¹⁾.

          - Thứ 2: Đặng thái hậu cho rằng trị lí đất nước phải lấy việc giáo hoá làm gốc, hình phạt chỉ có thể là phụ trợ. Tháng 5 năm Diên Bình thứ nhất (năm 106), xuống chiếu đại xá thiên hạ, những người phạm pháp bị giam cầm đều được phóng thích, lấy “nhu đạo” để cai trị thiên hạ.

          - Thứ 3: triều Đông Hán từ lúc khai quốc cho đến đời Thương Đế là hơn 80 năm. Trong khoảng thời gian đó, cung nữ được đưa vào cung rất nhiều, tạo nên cục diện “nội hữu oán nữ, ngoại hữu khoáng phu” 内有怨女, 外有旷夫, thêm vào đó là gánh nặng tài chính cho triều đình. Đặng thái hậu nhập cung từ lúc nhỏ, đối với vấn đề này bà rất hiểu, nên vào tháng 6 năm đầu đó, xuống chiếu miễn cung nhân nơi hậu cung cùng những người già yếu bệnh tật lên đến 600 người.

          Đối với việc điều chỉnh, cải cách một số tệ đoạn ra, Đặng thái hậu cũng rất chú ý đến việc tiết kiệm và khuyến nông. Tháng 6 năm Diên Bình thứ nhất, bà xuống chiếu lệnh cho giảm những vật phẩm tốn hao như sơn hào hải vị, chăn màn. Sau đó còn hạ lệnh số lượng cống phẩm của các quận quốc dâng lên chỉ lấy bằng một nửa của trước đó. Ngự phủ, thượng phương, xưởng dệt phụ trách về gấm vóc, vải lụa, vàng bạc, châu báu, đồi mồi … cũng không được tạo tác nữa, từ đó đã giảm một số lượng rất lớn chi phí tài chính.

          Nhưng Đặng thái hậu rốt cuộc vẫn là tổng đại biểu của thế lực ngoại thích, khi tích cực trị nước vẫn luôn không quên tăng cường củng cố sự thống trị của mình. Tháng 4 năm Diên Bình thứ nhất, bà đã đưa anh trai là Đặng Chất 邓骘 từ Hổ bôn Trung lang tướng thăng lên Xa kị tướng quân, khống chế cơ cấu nội triều có quyền quyết sách.

          Tháng 8, Lưu long làm Hoàng đế chỉ mới được 8 tháng đột nhiên qua đời. Do bởi chết yểu nên có tên thuỵ là “Hiếu Thương Hoàng Đế”, an táng ở Khang lăng 康陵. Đây là vị Hoàng đế lên ngôi nhỏ tuổi nhất, có tuổi thọ ngắn nhất trong lịch sử các vị đế vương Trung Quốc.

CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- DÂM TỰ 淫祀: “dâm” ở đây có nghĩa là “quá, vượt quá”, chỉ những lễ tế không hợp với lễ chế, những lễ tế không đáng tế, bao hàm 2 loại:

          Lễ tế vượt quá quy định vốn có

          Lễ tế chưa được đưa vào hàng tự điển 祀典.

          Trong Lễ kí – Khúc lễ 礼记 - 曲礼 có nói:

Phi kì sở tế nhi tế chi, danh viết dâm tự. Dâm tự vô phúc.

非其所祭而祭之,名曰淫祀,淫祀无福

(Không đáng tế mà tế gọi là dâm tự. Dâm tự không được trời ban cho phúc)

                                                                             Huỳnh Chương Hưng

                                                                             Quy Nhơn 17/4/2013

Nguyên tác Trung văn

NIÊN LINH TỐI TIỂU ĐÍCH HOÀNG ĐẾ

年龄最小的皇帝

trong quyển

TRUNG QUỐC CHI TỐI

QUỐC GIA CHÍNH TRỊ - LỊCH SỬ VĂN HOÁ

中国之最

国家政治 - 历史文化

Chủ biên: Lưu Chấn Vũ 刘振宇

Bắc Kinh – Kinh Hoa xuất bản xã, 2007.