Dịch thuật: Lí Quảng (kì 4)

LÍ QUẢNG

(kì 4)

MỘT ĐỜI CHINH CHIẾN, ĐÁNG THƯƠNG ĐẾN LÚC TÓC BẠC

VẪN CHƯA ĐƯỢC PHONG HẦU

          Năm 127 trước công nguyên, sau khi Vệ Thanh 卫青 thu phục vùng Hà Sáo 河套, sự uy hiếp của kị binh Hung Nô đối với kinh thành Trường An 长安được giải trừ. Việc phòng ngự khu vực phương bắc của triều Hán được tăng cường. Nhưng, thực lực của Hung Nô chưa bị suy yếu, chiến tranh vẫn thường xảy ra.

          Năm 123 trước công nguyên, Lí Quảng được điều về Trường An, nhậm chức Lang trung lệnh 郎中令 , phụ trách Thủ vệ cấm quân 守卫禁军, là “một trong lục khanh”. Khoảng giữa mùa xuân mùa hạ, Lí Quảng lại theo Đại tướng quân Vệ Thanh đồn trú tại Định Tương 定襄, Vân Trung 云中, Nhạn Môn 雁门, từng hai lần xuất chinh tấn công Hung Nô. Trong hai lần xuất chinh đó, quân Hán và Hung Nô mỗi bên thắng thua một nửa.

          Lúc bấy giờ, Trương Khiên 张骞lần đầu tiên đến Tây vực đã trở về lại triều Hán, đem phong tục, sản vật của Tây vực trình bày một cách tường tận cho Hán Vũ Đế 汉武帝 nghe. Để câu thông việc giao thông giữa đông và tây, Hán Vũ Đế từng bước liên hợp Tây vực, cùng đối phó Hung Nô, lại tổ chức đại chiến dịch lần thứ 2, đó cũng chính là Hà Tây chiến dịch 河西战役.

          Mùa xuân năm 121 trước công nguyên, Hán Vũ Đế mệnh Phiêu kị tướng quân Hoắc Khứ Bệnh 骠骑将军霍去病 thống lĩnh 1 vạn tinh kị, từ Lũng Tây 陇西xuất chinh, liên tục chuyển khu vực chiến đấu trong 6 ngày, trước sau đánh 5 bộ lạc Hung Nô, lại vượt qua núi Yên Chi 焉支 giong thẳng hơn 1000 dặm, thông qua tập kích làm tổn hại đại quân Hung Nô.

          Mùa hạ, Hán Vũ Đế xuất 2 lộ đại quân, hướng đến Hung Nô phát động thế tấn công đại quy mô. Một lộ do Lí Quảng 李广 và Trương Khiên 张骞 thống lĩnh, phía bắc từ quận Hữu Bắc Bình 右北平xuất phát, nhắm hướng tây vu hồi, phụ trách nhiệm vụ kiềm chế kị binh Hung Nô; lộ còn lại do Hoắc Khứ Bệnh 霍去病 và Công Tôn Ngao 公孙敖 thống lĩnh quân chủ lực, từ quận Bắc Địa 北地 xuất chinh, tấn công Hà Tây 河西.

          Sau khi xuất phát từ quận Hữu Bắc Bình, Lí Quảng dẫn 4000 tinh kị đi trước, Trương Khiên dẫn 1 vạn kị binh ở phía sau tiếp ứng, 2 đội quân cách nhau mấy trăm dặm. Ngày nọ, Lí Quảng đột nhiên bị 4 vạn kị binh Hung Nô bao vây. Người Hung Nô kiêu dũng thiện chiến, từ nhỏ đã giỏi cưỡi ngựa bắn cung, ai nấy cũng đều trải qua trăm trận chiến đấu.

          Người Hán đối với kị binh Hung Nô vẫn còn tâm lí lo sợ, mặc dù trải qua nhiều năm chiến tranh từ thời Hán Vũ Đế tới nay, và tình hình đã có sự chuyển biến. Bị kị binh Hung Nô đông gấp chục lần bao vây, sĩ khí của kị binh Lí Quảng vô cùng suy giảm. Nhằm cổ vũ ý chí chiến đấu của quân sĩ, Lí Quảng sai con là Lí Cảm 李敢 dẫn mấy chục người xông vào đội ngũ kị binh Hung Nô, liều mở huyết lộ đi báo tin.

          Để nâng cao sĩ khí, Lí Cảm quay đầu lại hướng đến Lí Quảng lớn tiếng thét rằng:

          - Kị binh Hung Nô không có gì đáng sợ!

          Quả nhiên câu nói đó có hiệu quả, quân tâm của quân Hán dần ổn định lại.

          Lí Quảng hạ lệnh bày binh thành vòng tròn, lưng quay vào trong, mặt hướng ra ngoài, trận thế nghiêm chỉnh chờ đợi. Hung Nô lập tức phát động tấn công, tên bắn ra như mưa. Quân Hán quả bất địch chúng, bốn phía thọ địch, kết quả tổn thất quá nửa, tên cũng bắn sắp hết.

          Lí Quảng truyền lệnh quân sĩ, tên lắp sắn sàng, nhắm chuẩn mục tiêu, nhưng không cho bắn. Lí Quảng dùng nỏ Đại Hoàng 大黄 ⁽¹⁾ bắn ra, bắn chết mấy phó tướng Hung Nô ở hàng đầu. Kết quả, thế công của Hung Nô dần giảm xuống. Trời tối, cuộc chiến đình chỉ.

          Trải qua một ngày giao chiến, kị binh bên cạnh Lí Quảng đã ít, một số

Khiếp sợ đến nỗi sắc mặt như sắc đất. Lí Quảng kiểm điểm quân số, bố trí trận thế mới, chuẩn bị ngày hôm sau tái chiến.

          Ngày hôm sau trời vừa mới sáng, trận chiến đã bắt đầu. Kị binh Hung Nô phát động tấn công mãnh liệt như muốn tiêu diệt hết quân Hán. Quân Hán liều chết chống lại. Hai bên đều tổn thất rất lớn. Lúc này, Trương Khiên và Lí Cảm dẫn 1 vạn kị binh chạy tới. Hung Nô cho rằng rất khó mà giành được thắng lợi, bèn chủ động rút lui. Quân Hán cũng không dám truy sát, đành thu binh.

          Trong trận chiến hai bên quân đông quân ít khác nhau, Lí Quảng và Trương Khiên dùng binh lực yếu kềm chế binh lực mạnh  của Hung Nô, tạo điều kiện cho thắng lợi của Hoắc Khứ Bệnh ở phía tây.

          Sau khi Hoắc Khứ Bệnh và Công Tôn Ngao xuất chinh, Công Tôn Ngao lạc đường, không hội sư được với Hoắc Khứ Bệnh. Hoắc Khứ Bệnh thống lĩnh cánh quân đơn lẻ thâm nhập, đi hơn 2 ngàn dặm, đến đầm Cư Diên 居延, vượt qua Tiểu Nguyệt Chi 小月氏 thâm nhập dưới núi Kì Liên 祁连. Hoắc Khứ Bệnh dẫn quân đánh bại kị binh Hung Nô, bắt được quý tộc Hung Nô cùng trưởng quan hơn 3200 người, sát thương hơn 3 vạn người Hung Nô.

          Trải qua chiến dịch Hà Tây, quân Hán thu phục được đại bộ phận khu vực Hà Tây, mở ra con đường từ Hà Tây đi thông đến Tây vực, tạo điều kiện cho mối quan hệ liên minh giữa triều Hán và Tây vực phát triển.

          Trong chiến dịch Hà Tây, Hoắc Khứ Bệnh lập đại công, được Hán Vũ Đế gia phong 5000 hộ. Lúc bấy giờ, địa vị của Hoắc Khứ Bệnh với Đại tướng Vệ Thanh bất phân cao thấp, mà chỉ mới có 20 tuổi. Còn Lí Quảng bị hãm vào trùng vây, tổn thất trầm trọng. Mặc dù Lí Quảng cũng gây tổn hại cho kị binh Hung Nô, nhưng, công tội ngang nhau. Trương Khiên và Công Tôn Ngao do bởi sai lầm quân cơ, theo quân pháp phải xử tử, nhưng họ bỏ tiền bỏ thóc ra để chuộc tội được miễn chết.

          Lúc bấy giờ, Lí Quảng tóc râu đều đã bạc trắng. Một đời đánh trận mà lại chưa được phong Hầu. Lí Quảng lúc về già, đối với việc chưa được phong Hầu luôn cánh cánh trong lòng, cảm khái muôn phần.

          Lí Quảng có một người anh em thúc bá tên Lí Thái 李蔡. Lí Quảng và Lí Thái đều nổi tiếng thời Hán Văn Đế 汉文帝. Đến thời Hán Cảnh Đế 汉景帝, Lí Quảng được thăng làm Tướng quân, sau nhậm chức Thái thú Hữu Bắc Bình 右北平. Lí Thái vào năm 124 trước công nguyên theo Đại tướng quân Vệ Thanh xuất chinh, lập công được phong là An Lạc Hầu 安乐侯.

          Năm 121 trước công nguyên, Lí Thái làm Thừa tướng, trở thành vị trưởng quan cao nhất trong cả nước, liệt vào hàng “tam công”. Địa vị cách Lí Quảng rất xa, ngồi ngang hàng với Vệ Thanh, Hoắc Khứ Bệnh. Nhưng, luận về tài năng, Lí Thái chỉ từ hạng trung bình trở xuống; luận về uy vọng, cách Lí Quảng rất xa. Hơn nữa, bộ hạ của Lí Quảng cũng có đến mấy chục người được phong Hầu.

          Sự kiện đó khiến Lí Quảng vô cùng bất mãn. Ngày nọ, Lí Quảng nói với bạn bè rằng:

          - Từ lúc đánh trận với Hung Nô, lần nào mà tôi không tận lực đâu? Bộ hạ của tôi quan giai rất thấp, tài năng bình thường, nhưng được phong Hầu có đến

mấy chục người. Chiến công tôi lập được so với họ không ít, tại sao không được phong Hầu? Lẽ nào tôi không lập được công? Lẽ nào tướng mạo của tôi không thể phong Hầu?

          Lí Quảng ngoài kiêu dũng thiện xạ ra, về việc trị quân, ông yêu quân như con, thân luôn đi trước sĩ tốt, cùng với quảng đại tướng sĩ đồng cam cộng khổ. Lí Quảng làm quan thanh liêm, những vật phẩm được ban thưởng ông đều chia đều cho bộ hạ. Lí Quảng làm quan cao 2000 thạch được bốn mươi mấy năm, nhưng lại rất nghèo. Trong quân doanh, Lí Quảng chẳng có được sự đãi ngộ đặc biệt nào. Khi hành quân, gặp phải lúc cấp dưỡng không đủ, có được nước, ông là người luôn uống sau cùng, khi ăn cơm, ông cũng là người luôn ăn sau cùng.

          Lí Quảng đối với bộ hạ khoan hậu nhân từ, cho dù có gặp phải tình huống gì. Khi tác chiến, ông xông lên phía trước, nơi nào nguy hiểm liền xông tới nơi đó. Vì Lí Quảng yêu quân như con, phẩm đức cao thượng, nên ông được quảng đại sĩ binh chân thành kính yêu, họ đều bằng lòng làm sĩ binh của ông.

          Sau khi chiến dịch Hà Tây kết thúc, thế lực Hung Nô suy yếu, người Hung Nô bị bức tháo chạy đến phía bắc sa mạc rộng lớn. Thiền vu Hung Nô cho rằng đường xá xa xôi, quân Hán không thể vượt qua đại sa mạc, bèn tiếp tục dẫn quân tập kích các quận Hữu Bắc Bình, Định Tương. Hán Vũ Đế quyết tâm phát khởi chiến dịch mạc bắc, tiêu diệt quân chủ lực Hung Nô. Đó là đại chiến dịch lần thứ 3 của triều Hán đối với Hung Nô....   (còn tiếp)

Chú của người dịch

1- Nỏ Đại Hoàng: tức Đại Hoàng nỗ 大黄弩, cũng gọi là Hoàng kiên nỗ 黄肩弩, một loại binh khí lạnh nổi tiếng của Trung Quốc, được chế tác vào đời Hán. Tướng sĩ sử dụng nỏ Đại Hoàng phải là người rất cường tráng.

                                                         Huỳnh Chương Hưng

                                                          Quy Nhơn 10/8/2019

Nguyên tác

LÍ QUẢNG

李广

Trong quyển

HỔ CHI UY

虎之威

Tác giả: Hàn Tố Văn 韩素文

Bắc Kinh: Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2006.