TRỊNH CHẤN ĐẠC - NGƯỜI GIỐNG NHƯ TÊN
Trịnh Chấn Đạc 郑振铎 là một học giả yêu nước,
tri thức uyên bác, đa tài đa nghệ. Ông vừa là tác gia, văn học gia nổi tiếng, vừa
là phiên dịch gia, khảo cổ gia, và cũng là nhà hoạt động xã hội. Tác gia trứ
danh Lí Nhất Manh 李一氓 gọi ông
là “người đáng tôn kính nhất trong giới văn hoá Trung Quốc”.
Tổ tịch của Trịnh
Chấn Đạc là huyện Trường Lạc 长乐
tỉnh Phúc Kiến 福建. Ông sinh
năm 1898 tại Vĩnh Gia 永嘉 Triết
Giang , 浙江 tức nay là Ôn Châu 温州 Triết Giang 浙江.
Trịnh Chấn Đạc tiểu
danh là Mộc Quan 木官, học danh
là Chấn Đạc 振铎, tự Kính
Dân 敬民. “Đạc” 铎 là một loại nhạc khí thời cổ, thuộc loại “đại linh”
大铃 (một loại
chuông nhỏ, có thể cầm tay), sử dụng khi tuyên bố chính giáo pháp lệnh. “Chấn Đạc”
振铎 mang ý nghĩa lắc chuông phát
ra hiệu lệnh. Trong Hoài Nam
Chấn đạc dĩ lệnh vu triệu dân
振铎以令于兆民
(Lắc chuông để báo hiệu lệnh cho
triệu dân)
Ý nói lắc
chuông để tuyên truyền hiệu lệnh đến với quần chúng.
Trịnh Chấn Đạc lấy “Kính Dân” làm tên
tự có mối quan hệ hô ứng với “Chấn Đạc”, càng thể hiện rõ hàm nghĩa “Chấn Đạc”.
Trịnh Chấn Đạc, người cũng giống như tên, cả một đời lấy việc lắc chuông kêu gọi
phát triển văn hoá Trung Quốc, thức tỉnh nhân dân làm nhiệm vụ.
Thời kì phong trào Ngũ Tứ 五四, Trịnh Chấn Đạc tích cực tham
gia phong trào đấu tranh phản đế phản phong, đề xướng tân văn hoá. Ông cùng Cù
Thu Bạch 瞿秋白
hợp biên tuần san Tân xã hội 新社会; cùng với Mao Thuẫn 茅盾, Diệp Thánh Đào 叶圣陶 phát khởi thành lập đoàn thể
văn học tiến bộ - hội nghiên cứu văn học.
Thời kì chiến tranh kháng Nhật, Trịnh
Chấn Đạc tích cực tham gia đấu tranh kháng Nhật, được chọn vào hiệp hội kháng địch
của giới văn nghệ Trung Quốc. Khi Thượng Hải gặp nguy, ông lưu lại, kiên trì hoạt
động kháng Nhật cứu nước. Sau khi kháng chiến thắng lợi, ông tích cực tham gia
phong trào dân chủ.
Sau khi Tân Trung Quốc thành lập, Trịnh
Chấn Đạc từng giữ qua các chức vụ Trưởng phòng nghiên cứu văn hoá của Viện khoa
học Trung Quốc, Trưởng phòng nghiên cứu khảo cổ học Trung Quốc, phó bộ trưởng Bộ
Văn hoá...
Ông nghiên cứu nhiều về khảo cổ văn vật.
Khi Thượng Hải gặp nguy, ông từng đổi tên là “Trần giáo phu” 陈教夫, không nghĩ gì đến sự an nguy của
bản thân, cứu được một số lượng lớn cổ tịch văn hiến quý giá cho đất nước. Đầu
thời giải phóng, dưới sự chỉ đạo của Chu Ân Lai 周恩来, ông đã cứu được nhiều văn vật
quý giá từ Hương Cảng và ngoài nước, như “Nhị hy” 二希 trong “Tam hi thiếp” 三希帖 là “Bá Viễn thiếp” 伯远帖 và “Trung Thu thiếp” 中秋帖, trải qua nỗ lực của ông đã được
đưa về nước.
Trịnh Chấn Đạc dùng qua rất nhiều bút
danh. Có người thống kê, có đến hơn 50 bút danh. Trong đó, “Chấn Đạc” 振铎, “Đạc” 铎, “Đạc Dân” 铎民 là từ tên Trịnh Chấn Đạc diễn
biến mà ra. Lần đầu tiên đăng bài lên trên Tân
xã hội 新社会, ông sử dụng bút danh “Chấn Đạc”
Ngày 1 tháng 7 năm 1933, khi đăng bài “Kim Bình Mai” từ thoại “金瓶梅” 词话 trên tạp chí Văn học 文学, bút danh mà ông sử dụng là “Quách Nguyên Tân” 郭源新, theo lời kể, bút danh này cách
viết tháu ba chữ “Trịnh Chấn Đạc” mà ra, ngoài ra những bút danh tương quan với
bút danh này có “Nguyên Tân” 源新, “Nguyên” 源, “Tân” 新, còn có “Cốc Viễn” 谷远, “Cốc” 谷, “Viễn” 远 .v.v... Những bút danh đó đều
dùng cách hài âm của Quách Nguyên Tân.
Lúc ở Thượng Hải, ông còn sử dụng bút
danh “Huyền Lãm Cư Sĩ” 玄览居士, bút danh này điển xuất từ câu “địch trừ huyền
lãm” 涤除玄览 trong Lão Tử 老子, ý nghĩa quan sát kĩ vạn vật thế giới. Ngoài
ra, còn có những bút danh khác như “U Phương Các Chủ” 幽芳阁主, “Nhẫn Thu Cư Sĩ” 纫秋居士, “Nhẫn Thu Quán chủ” 纫秋馆主.
Trịnh Chấn Đạc
còn dùng qua bút danh dịch âm từ tiếng Anh, như “Tây Đế” 西谛 (dịch âm từ “C T” của Anh văn), “Tây” 西, “C Đế” C 谛, “Trịnh Tây Đế” 郑西谛.
Vị học giả bác học
đa tài này, từng có những cống hiến quan trọng cho sự phát triển văn hoá Trung
Quốc, lại qua đời ngày 8 tháng 10 năm 1958 trên đường đi thăm hai nước A Liên
Tù 阿联酋 (1)
và A Phú Hãn 阿富汗 do vì máy
bay gặp sự cố, hưởng niên chỉ có 60 tuổi.
Chú của người dịch
1- A Liên Tù 阿联酋:
tức A Lạp Bá liên hiệp tù trưởng quốc 阿拉伯联合酋长国
(The United Arab Emirates), nói tắt là A Liên Tù 阿联酋, nằm ở phía đông bán đảo A Rập.
2- A Phú Hãn 阿富汗: tức Afghanistan .
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/6/2016
Nguyên tác Trung văn
TRỊNH CHẤN ĐẠC NHÂN
NHƯ KÌ DANH
郑振铎人如其名
Trong
quyển
TRUNG
QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ
中国人名的故事
Tác giả: Trương Tráng Niên 张壮年
Trương Dĩnh Chấn 张颖震
Sơn
Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật