Dịch thuật: Bán đồ nhi phế

BÁN ĐỒ NHI PHẾ

半途而废

NỬA ĐƯỜNG ĐÃ BỎ

Giải thích:  “phế” có nghĩa là dừng lại, trừ bỏ. Ví với sự việc không làm đến nơi đến chốn.

Xuất xứ: Nam triều . Tống . Phạm Việp 范晔: Hậu Hán thư – Liệt nữ truyện 后汉书 - 列女传.

          Có một thư sinh ở Hà Nam 河南 tên là Lạc Dương Tử 乐羊子 ⁽¹⁾. Một ngày nọ trên đường đi anh ta bắt gặp một thoi vàng, liền mang về nhà đưa cho vợ. Người vợ lắc đầu bảo rằng:

          Thiếp nghe nói, người có chí hướng không uống nước ở  Đạo tuyền 盗泉 ⁽²⁾ , không ăn cơm “ta lai” 嗟来 ⁽³ . Đem vàng về nhà là hành vi không tốt.

          Lạc Dương Tử nghe qua vô cùng xấu hổ, vội đem vàng trả về lại chỗ cũ. Sau đó đi xa tìm thầy để học.

          Một năm sau, Lạc Dương Tử trở về nhà. Người vợ hỏi rằng:

          Chàng không phải là đi tìm thầy để học sao? Sao lại quay trở về?

          Lạc Dương Tử cười nói rằng:

          Thời gian còn dài, ta nhớ nàng nên mới về.

          Người vợ nghe xong, cầm cây kéo, kéo Lạc Dương Tử đến bên khung dệt, nhẹ nhàng nói:

          Chàng xem, thiếp nhiều ngày nhiều tháng mới có thể dệt được 1 tấc, rồi 1 thước, rồi 1 trượng. Nếu thiếp cắt đi coi như công lao vứt bỏ. Chàng đi học cũng như vậy, nếu nửa đường đã bỏ, chẳng giống như cắt tấm vải này, uổng phí cả công lao ư?

          Lời của người vợ đã cảm động Lạc Dương Tử, ngày hôm sau anh ta liền rời

nhà, tiếp tục việc học, liền một mạch 7 năm không về nhà.

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- LẠC 乐:

Với chữ 乐 có âm Hán Việt có 3 cách đọc:

Lạc: có nghĩa là vui, thích

Nhạc: có nghĩa là âm nhạc

Nhạo: có nghĩa là yêu thích.

          Âm Bắc Kinh hiện đại có 2 cách đọc:

          Lè: có nghĩa là vui mừng.

          Yuè: có nghĩa là nhạc, âm nhạc.

          4 chữ 乐羊子妻, ở http://www.hudong.com/wiki phiên âm là “lè yáng zi qi” “Lạc Dương Tử thê”, vì  vậy tôi chọn âm đọc là “Lạc”.

(2)- ĐẠO TUYỀN 盗泉 : là tên của suối Nhất nhãn 一眼 ở phía đông bắc huyện Tứ Thuỷ 泗水 tỉnh Sơn Đông 山东 thời Xuân Thu. Mọi người kể rằng thời bấy giờ có một toán cướp chiếm lấy dòng suối này nên người đương thời gọi suối đó là “Đạo tuyền”.

          Truyền thuyết kể:  có một lần Khổng Tử đi ngang qua “Đạo tuyền” mặc dù rất khát cũng không uống một tí nào, bởi suối có tên là “đạo” (có nghĩa là trộm cắp)

          Nguồn http://big5.zhengjian.org/node/61212

(3)- CƠM “TA LAI” 嗟来: cơm bố thí.

                                                                    Huỳnh Chương Hưng

                                                                    Quy Nhơn 20/10/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

BÁN ĐỒ NHI PHẾ

半途而废

Trong quyển

TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP

中国成语故事总集

(tập 1)

Chủ biên: Đường Kì 唐麒

Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.