LAI LỊCH NGUYÊN TIÊU TIẾT
Nguyên
tiêu tiết 元宵节 là
ngày lễ tết truyền thống của Trung Quốc, việc hình thành tập tục Nguyên tiêu tiết
có một quá trình tương đối dài, nguồn gốc ở tục “khai đăng kì phúc” 开灯祈福 trong
dân gian. Khai đăng kì phúc thường vào đêm 14 tháng Giêng bắt đầu “thí đăng” 试灯, đêm 15 là “chính đăng” 正灯,
dân gian phải thắp “đăng trản ” 灯盏 (chén đèn), cũng gọi là “tống đăng trản 送灯盏), tiến hành hoạt động tế thần cầu phúc. Thời Đông
Hán, Phật giáo truyền vào Trung Quốc, đối với việc hình thành tập tục Nguyên
tiêu tiết cũng đã có ý nghĩa thúc đẩy trọng yếu. Khoảng thời Vĩnh Bình 永平đời Hán Minh Đế 汉明帝,
để hoằng dương Phật pháp, Hán Minh Đế đã lệnh vào đêm rằm tháng Giêng, trong
cung và các tự viện phải “nhiên đăng biểu Phật” 燃灯表佛. Nhân đó tập tục đêm rằm tháng Giêng thắp đèn đã theo văn hoá Phật
giáo ảnh hưởng lớn, sau này văn hoá Đạo giáo gia nhập dần mở rộng thêm. Thời
Nam Bắc triều, Nguyên tiêu treo đèn dần trở thành phong khí. Lương Vũ Đế 梁武帝 rất
sùng tín Phật giáo, rằm tháng Giêng trong cung đèn đuốc rực rỡ. Thời Đường, sự
giao lưu văn hoá trong và ngoài nước càng mật thiết, Phật giáo đại hưng, sĩ
quan bách tính vào đêm rằm tháng Giêng “nhiên đăng cung Phật” 燃灯供佛, thế là đăng hoả của Phật gia có khắp cả dân gian. Từ
thời Đường trở đi, Nguyên tiêu thắp đèn trở thành pháp định.
Rằm tháng Giêng là Nguyên tiêu tiết, cũng gọi là “Thượng nguyên tiết” 上元节, “Nguyên dạ” 元夜, “Đăng tiết” 灯节. Tháng Giêng là “Nguyên nguyệt” 元月 trong âm lịch, người xưa gọi đêm là “tiêu” 宵, cho nên gọi rằm tháng Giêng là “Nguyên tiêu tiết” 元宵节. Theo sự biến thiên của xã hội và thời đại, phong tục tập quán của Nguyên tiêu tiết sớm đã biến hoá tương đối lớn, nhưng đến nay vẫn là ngày lễ tết truyền thống trong dân gian Trung Quốc. Nguyên tiêu tảo kì, tại quá trình hình thành chỉ gọi là “Chinh nguyệt thập ngũ” 正月十五, “Chinh nguyệt bán” 正月半 hoặc “Vọng nguyệt” 望月. Sau đời Tuỳ gọi là “Nguyên tịch” 元夕 hoặc “Nguyên dạ” 元夜. Đầu thời Đường chịu ảnh hưởng của Đạo giáo, lại gọi là “Thượng nguyên” 上元, cuối thời Đường mới ngẫu xưng là “Nguyên tiêu” 元宵. Nhưng từ thời Tống về sau cũng gọi là “Đăng tịch” 灯夕. Đến thời Minh Thanh, lại gọi là “Đăng tiết” 灯节. Tại quốc ngoại, Nguyên tiêu được mọi người biết với tên The Lantern Festival. Đêm rằm tháng Giêng, người Trung Quốc vốn có các hoạt động dân tục truyền thống như thưởng hoa đăng, ăn chè ỷ, ăn Nguyên tiêu, đố đèn, thả hoa đăng ...
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/02/2021
Rằm tháng Giêng năm Tân Sửu
Nguồn
https://baike.baidu.com/item/%E5%85%83%E5%AE%B5%E8%8A%82/118213#1