Dịch thuật: Cười rằng: Cá nước duyên ưa (2275) ("Truyện Kiều")

 

CƯỜI RẰNG: CÁ NƯỚC DUYÊN ƯA (2275)

          Cá nước duyên ưa:

          Trong Quản Tử - Tiểu vấn 管子 - 小问 có chép:

          Hoàn Công 桓公 phái Quản Trọng 管仲 đi triệu Ninh Thích 宁戚 đến để hỏi ý kiến, Ninh Thích đáp: “Hạo hạo hồ” 浩浩乎. Quản Trọng không biết ý là gì, đến bữa cơm trưa vẫn còn suy nghĩ. Tì nữ hỏi rằng: “Ngài có tâm sự gì chăng?” Quản Trọng bảo rằng: “Không phải là chuyện mà ngươi có thể hiểu.” Tì nữ nói rằng: “Ngài chớ khinh thường người trẻ, cũng chớ khinh thường những người thấp hèn. Ngày trước nước Ngô và nước Can đánh nhau, nước Can quy định rằng, thiếu niên mà chưa thay hết răng sữa thì không được vào trong quân tác chiến. Trẻ em trong nước đều nhổ răng gia nhập đội quân, lập nhiều chiến công cho nước Can. Bách Lí Hề 百里兮vốn là người chăn trâu cho nước Tần, Tần Mục Công 秦穆公 đề bạt làm Tể tướng, Tần bèn xưng bá chư hầu. Từ đó có thể thấy, há có thể khinh thường kẻ hèn sao, há có thể khinh thường người trẻ sao.” Quản Trọng nói rằng: “Được, Hoàn Công phái ta đi triệu Ninh Thích đến để hỏi ý kiến, Ninh Thích nói rằng: “Hạo hạo hồ.” Ta không biết ý là gì. Tì nữ đáp rằng: “Thơ có câu:

          Hạo hạo giả thuỷ. Dục dục giả ngư. Vị hữu thất gia. Nhi an triệu ngã cư.

          浩浩者水. 育育者鱼. 未有室家. 而安召我居

          (Nước mênh mông. Cá tung tăng. Chưa có gia thất. Ta an cư nơi nào để mà đi)

          Ninh Thích ý nói vì chưa lập gia thất nên không muốn được triệu đến”.

 http://www.shuzhai.org/gushi/guanzi/7251_4.html

            Và trong vở Ngộ nhập đào nguyên 误入桃源 màn thứ 4 của Vương Tử Nhất 王子一 đời Nguyên có ghi:

          Kim nhật dã ngư thuỷ hoà hài, yến oanh thành đối, cầm sắt tương điệu.

          今日也鱼水和谐, 燕莺成对, 琴瑟相调

          (Nay cá nước hài hoà, yến oanh thành cặp, cầm sắt cùng điệu)

          (“Thành ngữ đại từ điển”. Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc Tế hữu hạn công ti, 2004)

            Người ta thường dùng “ngư thuỷ” 鱼水 (cá nước) để ví phu thê hài hoà tương đắc, tình cảm dung hợp.

 

Cười rằng: Cá nước duyên ưa

Nhớ lời nói những bao giờ hay không?

(“Truyện Kiều” 2275 – 2276)

Cá nước duyên ưa: Lưu Bị nói mình gặp Gia Cát Lượng như con cá gặp nước, tức là thoả mãn chí bình sinh, điều mình ao ước. Đây nói Từ Hải và Thuý Kiều gặp nhau như cá gặp nước, thoả điều mơ ước bình sinh.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Quản Trọng đối Hoàn Công viết: Quyên quyên giả thuỷ, dục dục giả ngư, ngôn phu phụ chi tương đắc dã.

          管仲對桓公曰: 涓涓者水育育者魚言夫婦之相得也

          (Quản Trọng thưa ông Hoàn Công rằng: Lai láng ấy nước, thung thăng ấy cá, là nói vợ chồng tương đắc vậy)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)

Xét: Điển “ngư thuỷ” xuất xứ từ Quản Tử - Tiểu vấn管子 - 小问hoặc từ Ngộ nhập đào nguyên 误入桃源 của Vương Tử Nhất 王子一 ví phu thê hoặc nam nữ có tình cảm tương đắc, dung hợp.

Ngoài ra trong Tam quốc chí – Thục chí – Chư Cát Lượng truyện 三国志- 蜀志 - 诸葛亮传  cũng có ghi:

          Thế là tình cảm giữa Tiên chủ Lưu Bị 刘备 và Chư Cát Lượng 诸葛亮 ngày càng mật thiết. Quan Vũ 关羽, Trương Phi 张飞 không hài lòng, Tiên chủ giải thích rằng:

          Cô chi hữu Khổng Minh, do ngư chi hữu thuỷ dã, nguyện chư quân vật phục ngôn.”

          孤之有孔明, 犹鱼之有水也, 愿诸君勿复言

          (Ta mà có được Khổng Minh thì cũng giống như cá mà được nước vậy, xin hai em chớ có nói nữa).

          Từ câu nói trên, có thành ngữ “Như ngư đắc thuỷ” 如鱼得水, dùng để ví quân thần tương đắc.

http://cidian.118cha.com/208968.html

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 04/02/2021

Previous Post Next Post