Dịch thuật: Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân (1456) ("Truyện Kiều")

TÀI NÀY SẮC ẤY NGHÌN VÀNG CHƯA CÂN (1456)

          Nghìn vàng: Ở đây xuất xứ từ thành ngữ “Nhất tự thiên kim” 一字千金 (một chữ đáng giá ngàn vàng).

          Theo Sử kí – Lã Bất Vi liệt truyện 史记 - 吕不韦列传, cuối thời Chiến Quốc, phong khí nuôi dưỡng kẻ sĩ rất thịnh hành. Đương thời Nguỵ có Tín Lăng Quân 信陵君, Sở có Xuân Thân Quân 春申君, Triệu có Bình Nguyên Quân 平原君, Tề có Mạnh Thường Quân 孟尝君, họ đều lấy lễ đãi kẻ sĩ, kêt giao tân khách, tranh nhau cao thấp. Lã Bất Vi 吕不韦 cho rằng nước Tần hùng mạnh mà không bằng họ, cho nên chiêu nạp văn nhân học sĩ, đãi ngộ hậu hĩ. Môn hạ thực khách có đến 3000 người. Chư hầu lúc bấy giờ có nhiều biện sĩ như Tuân Khanh 荀卿, họ trứ thư lập thuyết lưu hành trong thiên hạ. Lã Bất Vi bèn sai thực khách đem những điều mình nghe thấy chép ra, tập hợp lại thành 8 lãm , 6 luận , 12 kỉ tổng cộng hơn 20 vạn chữ, tự cho rằng trong đó bao quát cả thiên địa vạn vật, sự lí cổ kim, đặt tên là Lã Thị Xuân Thu 吕氏春秋, ban bố ở cổng thành Hàm Dương 咸阳, treo ngàn vàng bên trên, mời du sĩ tân khách các nước nếu người thêm hoặc bớt một chữ sẽ tặng cho ngàn vàng. Trong Sử kí – Lã Bất Vi liệt truyện 史记 - 吕不韦列传ghi rằng:

          Bố Hàm Dương thị môn, huyền thiên kim kì thượng, diên chư hầu du sĩ tân khách hữu năng tăng tổn nhất tự giả dữ thiên kim.

          布咸阳市门, 悬千金其上, 延诸侯游士宾客有能增损一字者予千金.

          Người đời sau căn cứ vào câu chuyện này tạo ra thành ngữ “Nhất tự thiên kim” 一字千金 hình dung bài văn có giá trị rất cao, hoặc khen tặng bài văn về mặt tu từ đặc biệt xuất sắc, chữ chữ như châu ngọc.

https://baike.baidu.com/item/%E5%90%95%E4%B8%8D%E9%9F%A6%E5%88%97%E4%BC%A0

Khen rằng giá đáng Thịnh Đường

Tài này sắc ấy , nghìn vàng chưa cân

(“Truyện Kiều” 1455 - 1456)  

Tiếc thay lưu lạc giang hồ

Nghìn vàng thật cũng nên mua lấy tài

(“Truyện Kiều” 1989 - 1990)

Nghìn vàng: Nghìn cân vàng, tức là quý giá lắm.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Xét: Trong “Tư liệu Truyện Kiều  - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, câu 1455 là:

Khen rằng giá LẠT Thịnh Đường

                                                     (Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)

                                                               Huỳnh Chương Hưng

                                                              Quy Nhơn 31/10/2020



  

Previous Post Next Post