善谋生不必富家 善处事不必利己
善谋生者, 但令长幼内外, 勤修恒业, 而不必富其家; 善处事者, 但就是非可否, 审定章程, 而不必利于己.
(围炉夜话)
THIỆN
MƯU SINH BẤT TẤT PHÚ GIA
THIỆN
XỬ SỰ BẤT TẤT LỢI KỈ
Thiện mưu
sinh giả, đản linh trưởng ấu nội ngoại, cần tu hằng nghiệp, nhi bất tất phú kì
gia; Thiện xử sự giả, đản tựu thị phi khả phủ, thẩm định chương trình, nhi bất
tất lợi vu kỉ.
(Vi lô dạ thoại)
GIỎI MƯU SINH KHÔNG CẦN PHẢI LÀM GIÀU
CHO NHÀ
KHÉO XỬ SỰ KHÔNG CẦN PHẢI LÀM LỢI CHO BẢN
THÂN
Người giỏi
duy trì sinh kế, không có thủ đoạn gì kì lạ cả, chỉ cần khiến cho lớn nhỏ trong
nhà, không phân biệt sự việc trong ngoài, mỗi người đều hoàn thành theo bổn phận
của mình, có như vậy tuy nhà không nhất định giàu lên, nhưng lại có được sự yên
ổn dài lâu. Người khéo xử sự công việc, không cần phải có tài năng đặc biệt, chỉ
là hoàn thành sự việc như thế nào, biết phán đoán có thể hay không thể làm để
đính lập quy tắc và chương trình, không nhất thiết phải là có lợi cho bản thân
mới làm.
Phân tích và
thưởng thức
Gọi là
“thiện mưu sinh giả”, không nhất định phải là người giỏi tích tụ tài sản, bởi cần
duy trì sinh kế của một nhà, điều quan trọng nhất là cần có công việc ổn định.
Bất cứ sự việc gì, không phân biệt lớn nhỏ, chỉ cần có hằng tâm, thì luôn có thể
từ nhỏ đến lớn, từng bước mở rộng mà đi đến chỗ dư dả. Không như một số kẻ đầu
cơ, nay làm việc này, mai làm việc khác; hôm nay xa xỉ cùng cực, ngày mai chiếu
đất màn trời thì không thể gọi là “thiện mưu sinh giả” được. Ngoài ra, trong
nhà bất luận là lớn nhỏ, đều cần phải siêng năng làm việc, không thể có người
lười nhác chỉ biết có ăn, nếu không, người làm thì ít mà người ăn thì đông, gia
sản duy trì chẳng được lâu dài, đó cũng chẳng phải là “thiện mưu sinh giả”.
Thông
thường, với một sự việc cần phải xử lí thoả đáng, nhất định phải từ bản thân sự
việc mà phân tích. Từ lúc bắt đầu, đến trung gian rồi kết thúc đều phải có một
lộ tuyến, lập ra tiến độ chương trình và tuân theo quy tắc. Có như vậy mới có
thể xử lí sự việc một cách hoàn thiện. Đặc biệt, không được có thái độ tự tư tự
lợi, nếu không, sẽ vì người mà hại việc. Không những sự việc không có cách gì làm xong, mà bản thân cũng chẳng có được lợi
ích gì, đó chẳng phải là “thiện xử sự giả”. Người khéo xử sự tất phải công
chính vô tư, theo sự mà luận sự. Nhân vì chỗ nào cũng đều vì bản thân sự việc
mà suy tính, thì đương nhiên có thể xử sự một cách viên mãn.
Chú của người
dịch
Vi lô dạ thoại 围炉夜话: là một tác phẩm nổi tiếng đời Thanh, tác giả là
Vương Vĩnh Bân 王永彬. Vi lô dạ thoại
có 221 tắc, đề cập nhiều phương diện như đạo đức, tu thân, độc thư, an bần lạc
đạo, giáo tử, trung hiếu, cần kiệm … nêu rõ hàm nghĩa sâu xa: lập đức, lập
công, lập ngôn đều lấy “lập nghiệp” làm gốc.Vi
lô dạ thoại 围炉夜话cùng với Thái căn đàm 菜根谭, Tiểu song u kí 小窗幽记 được gọi chung là “xử thế tam đại kì thư”.
Vương Vĩnh
Bân 王永彬:
Vương
Vĩnh Bân tự Nghi Sơn 宜山, người đời gọi ông
là Nghi Sơn tiên sinh 宜山先生, con cháu đời sau
của họ Vương gọi ông là Nghi Sơn công 宜山公. Cuộc đời ông trải
qua 5 vương triều: Càn Long 乾隆, Gia Khánh 嘉庆, Đạo Quang 道光, Hàm Phong 咸丰, Đồng Trị 同治. Ông sinh ngày 23
tháng Giêng năm Nhâm Tí thời Càn Long, mất ngày 25 tháng Giêng năm Kỉ Tị thời Đồng
Trị, hưởng thọ 78 tuổi.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/4/2020
Nguồn
VI LÔ DẠ THOẠI
围炉夜话
Tác giả: Vương Vĩnh Bân 王永彬
Thiểm Tây lữ du xuất bản xã, 2002.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật