享福与救祸
天欲祸人(1), 必先以微福骄之(2), 要看他会受(3); 天欲福人(4), 必先以微祸儆之(5), 要看他会救.
(小窗幽记)
HƯỞNG
PHÚC DỮ CỨU HOẠ
Thiên dục hoạ nhân (1), tất
tiên dĩ vi phúc kiêu chi (2), yếu khán tha hội thụ (3);
Thiên dục phúc nhân (4), tất tiên dĩ vi hoạ cảnh chi (5),
yếu khán tha hội cứu.
(Tiểu
song u kí)
Chú thích
1- Hoạ nhân 祸人: giáng hoạ cho
người.
2- Kiêu chi 骄之: khiến cho người
kiêu ngạo.
3- Thụ 受: tiêu thụ, tiếp
nhận.
4- Phúc nhân 福人: ban phúc cho
người.
5- Cảnh chi 儆之: khiến cho người
cảnh giới.
Cảnh 儆 thông
với 警, cảnh giới.
Dịch nghĩa
HƯỞNG PHÚC VÀ CỨU HOẠ
Trời muốn
giáng hoạ cho một người nào đó, trước tiên thường ban cho họ một ít phúc, khiến
họ khởi tâm kiêu mạn, mục đích là để xem thử họ tiêu thụ cái phúc đó như thế
nào; Trời muốn ban phúc cho một người nào đó, trước tiên thường giáng cho họ một
ít hoạ, khiến họ có lòng cảnh giới, mục đích là để xem thử họ có thể biết tự cứu
tai hoạ đó không.
Phân tích và
thưởng thức
Trung
Quốc cổ đại từ rất sớm đã có quan điểm biện chứng pháp, như Lão Tử 老子có nói:
Hoạ hề phúc sở ỷ, phúc hề hoạ sở phục.
祸兮福所倚, 福兮祸所伏
(Hoạ là chỗ dựa của phúc, phúc là chỗ nấp của hoạ)
Hoạ
phúc tương sinh, cả hai tương phản tương thành. Nếu một người có được một chút
phúc phận mà đâm ra kiêu mạn, kiêu mạn đó chính là cái gốc của hoạ, khiến họ rốt
cuộc không chỉ không thể hưởng phúc mà ngược lại có thể gặp phải hoạ hoạn. Nếu
một người gặp phải chút hoạ mà biết cảnh giới, cho dù ngày sau hoạ tới, cũng có
thể dựa vào đó mà tự cứu lấy mình, cuối cùng có được phúc phận. Nhân đó, mọi
người cần phải biết rằng, có được phúc không được kiêu mạn, gặp phải hoạ chớ
nên khổ sở, như vậy mới là hiểu được sâu sắc cái đạo hoạ phúc, chân chính có được
hạnh phúc trong cuộc sống. Được phúc hay gặp hoạ, đó là ý trời, ý trời trước giờ
rất cao khó mà hỏi tới. Chỉ cần chúng ta giữ cái tâm bình thường, cười một cách
thanh thản tự nhiên đối với cuộc sống, chính là đã có được khí định thần nhàn,
an độ bình sinh.
Chú của người
dịch
Tiểu song u kí 小窗幽记 là tác phẩm ghi lại những cách ngôn tu thân xử thế do
Trần Kế Nho 陈继儒biên soạn, thể hiện thái độ nhân sinh tích cực của nho
gia về việc tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tác phẩm này xưa nay được
xem là giai tác về việc tu dưỡng bản thân.
Toàn
sách được chia làm 12 quyển:
quyển 1: tập
tỉnh 集醒 quyển 2: tập
tình 集情 quyển 3: tập
tiễu 集峭
quyển 4: tập
linh 集灵 quyển 5: tập
tố 集素 quyển 6:
tập cảnh 集景
quyển 7: tập
vận 集韵 quyển 8: tập
kì 集奇 quyển 9:
tập ỷ 集绮
quyển 10: tập
hào 集豪 quyển 11: tập
pháp 集法 quyển 12: tập
thiến 集倩
Tiểu song u kí được dùng ở đây do Lôi
Phương 雷芳 chú dịch, Sùng Văn thư cục xuất bản năm 2007, sách
này không chia thành 12 quyển như ở
trên.
Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639):
văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇,
hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭
Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).
Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông
minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời.
Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn
sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘
suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ
bệnh tật từ chối.
Trần Kế Nho cả một đời đọc rất
nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集 truyền đời.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/6/2019
Nguyên tác
HƯỞNG PHÚC DỮ CỨU HOẠ
享福与救祸
Trong quyển
TIỂU SONG U KÍ
小窗幽记
Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒
Chú dịch: Lôi Phương 雷芳
Sùng Văn thư cục, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật