Dịch thuật: Tam gia diệt Trí Bá

TAM GIA DIỆT TRÍ BÁ

          Cuối thời Xuân Thu, “lục khanh” nước Tấn là Phạm thị 范氏, Trung Hàng thị 中行氏, Trí thị 智氏, Triệu thị 赵氏, Hàn thị 韩氏, Nguỵ thị 魏氏nắm giữ đại quyền. Tấn Xuất Công 晋出公 năm thứ 7 (năm 458 trước công nguyên), Trí Dao  智瑶 của Trí thị làm chính sự xưng Trí Bá 智伯, cùng với Triệu, Hàn, Nguỵ phân tranh phong địa của Phạm thị, Trung Hàng thị đã thua chạy. Đến khi Tống Xuất Công dẫn quân phạt tứ khanh, binh bại thân vong, Trí Bá lập tằng tôn Kiêu của Chiêu Công 昭公 làm Tấn quân, đó là Kính Công 敬公.
          Trong “tứ khanh”, thế lực của Trí Bá là mạnh nhất. Năm 403 trước công nguyên, để dần từng bước tiêu diệt ba nhà Hàn, Triệu, Nguỵ, Trí Bá bèn theo kế của thân tín là Đế Tì 缔疵, lấy cớ hai nước Tấn Việt tranh làm minh chủ, Tấn sẽ xuất binh phạt Việt, lệnh cho ba nhà mỗi nhà dâng lãnh địa bộ phận của mình, nếu không chịu, sẽ trá xưng lệnh của Tấn Hầu, xuất sư tiêu diệt.  Hàn Khang Tử 韩康子, Nguỵ Hoàn Tử 魏桓子tuy muốn kháng cự, nhưng suy tính lợi hại, đành cắt đất cho Trí Bá.
          Trí Bá sau khi được đất của Hàn và Nguỵ càng thêm kiêu ngạo buông thả, muốn Triệu Tương Tử 赵襄子dâng đất. Triệu vốn có hiềm khích với Trí Bá, kiên quyết không dâng. Trí Bá lập tức thống linh binh mã ba nhà Hàn, Nguỵ, Trí đánh Triệu. Triệu Tương Tử tự biết mình địch không lại bèn bỏ chạy đến Tấn Dương 晋阳 (nay là phía đông nam Thái Nguyên 太原 Sơn Tây山西).
          Tấn Dương chiếm địa lợi, nhân hoà, Trí Bá thống lĩnh đại quân ba nhà bao vây công phạt nhưng không được, cho dẫn nước vào thành, nước cách đỉnh tường thành chỉ 5, 6 xích, trong thành nước cũng không ít, nhưng toàn thành vẫn không hề dao động bỏ chạy, ngay cả phụ nữ, trẻ em và người già yếu cũng đều cùng với Triệu Tương Tử kiên quyết giữ thành.
          Trí Bá đích thân ngồi xe tuần thị tình hình nước dâng, Nguỵ Hoàn Tử ở giữa đánh xe, Hàn Khang Tử đứng bên phải xe. Trí Bá đưa mắt nhìn bốn phía, chỉ thấy thế nước mênh mông, thành Tấn Dương như một hòn đảo cô lập. Thế là Trí Bá hớn hở nói với hai người:
          - Hôm nay ta mới biết nước có thể khiến người ta vong quốc!
          Nguỵ Hoàn Tử liền dùng cùi chỏ hích nhẹ Hàn Khang Tử, Hàn Khang Tử cũng lấy chân giậm lên chân Nguỵ Hoàn Tử, cả hai ngầm không nói. Nhân vì họ nghĩ đến nước sông Phần có thể nhấn chìm Nguỵ đô là An Ấp 安邑 (nay là phía tây bắc huyện Hạ Sơn Tây 山西), nước sông Giáng cũng có thể làm ngập Hàn đô là Bình Dương 平阳 (nay là phía tây nam Lâm Phần 临汾 Sơn Tây 山西).
          Mưu sĩ Đế Tì nói với Trí Bá:
          - Hàn Nguỵ nhất định làm phản.
          Trí Bá hỏi:
          - Sao biết được?
          Đế Tì đáp rằng:
          - Tôi căn cứ vào nhân tình sự lí mà suy đoán. Ngài bức Hàn Nguỵ xuất binh đánh Triệu, một khi Triệu diệt vong, tai nạn sẽ giáng xuống đầu họ. Lần này, ngài với họ ước định sau khi đánh bại Triệu Tương Tử, ba nhà sẽ chia đều lãnh địa của Triệu thị. Nay thành Tấn Dương chỉ còn 5, 6 xích là sẽ bị nhấn chìm, lương thực trong thành không còn, chiến mã bị làm thịt, thành bị vây hãm thì Triệu bị mất chỉ còn đợi ít ngày. Nhìn thấy ba nhà sắp chia lãnh địa của Triệu thị, mà hai người họ không những không vui, ngược lại còn lo âu, lẽ nào điều đó không nói rõ họ sẽ làm phản sao?
          Trí Bá đem những lời của Đế Tì nói lại với Hàn Khang Tử và Nguỵ Hoàn Tử, cả hai giật mình kinh sợ, nhưng ngoài mặt vẫn cố làm ra vẽ điềm tĩnh, thung dung nói với Trí Bá:
          - Đó là những lời du thuyết của Triệu thị, mong Trí Bá chớ có nghe những sàm ngôn như thế, để tránh tăng lòng nghi ngờ, cho nhẹ nhàng ý chí công thành chiến đấu của chúng tôi. Lẽ nào hai nhà chúng tôi không biết nước Triệu sắp bị công hạ, chúng tôi sẽ được phân chia đất Triệu sao? Chúng tôi làm sao có thể làm những việc nguy hiểm như vậy, nắm những việc ngu xuẩn không thành công?
          Trí Bá nghe hai người nói như thế nên cũng chẳng lưu tâm. 
          Triệu Tương Tử bị vây khốn trong thành Tấn Dương, nhìn thấy thế nước ngày càng dâng cao, toàn thành nguy trong ngày một ngày hai, liền triệu mưu sĩ Trương Mạnh Đàm 张孟谈vào trướng cùng bàn đối sách.
          Trương Mạnh Đàm nói rằng:
          - Trí thị liên kết với Hàn, Nguỵ đánh Triệu, sau khi diệt Triệu tất sẽ dùng thủ đoạn như thế để diệt Hàn, Nguỵ. Thần biết Hàn, Nguỵ không hề cam tâm chịu sự sai khiến của Trí Bá. Theo thần thấy, có thể dùng kế “thâu lương hoán trụ” 偷梁换柱để giải nguy Tấn Dương. Thần nguyện một mình đến khuyên Hàn, Nguỵ liên hiệp với chúng ta đối phó Trí Bá.
          Triệu Tương Tử rất mừng, thế là lập tức phái Trương Mạnh Đàm ngầm ra khỏi Tấn Dương, bí mật hội kiến với Hàn Khang Tử và Nguỵ Hoàn Tử, nói rằng:
          - Ba nước Triệu, Hàn, Nguỵ nương vào nhau như môi với răng, môi hở thì răng lạnh. Nay Trí Bá thống lĩnh hai nhà các ông đánh Triệu. Nếu Triệu vong thì Hàn, Nguỵ cũng sẽ bị diệt vong, chi bằng ba nhà Hàn, Triệu, Nguỵ liên minh phạt Trí.
          Qua lời khuyên của Trương Mạnh Đàm, cuối cùng họ đồng ý liên minh, ước định ngày giờ. Đến ngày đó ba nhà Triệu, Hàn, Nguỵ sẽ thống lĩnh binh mã cùng đánh quân Trí Bá. Sau đính ước, Trương Mạnh Đàm âm thầm về lại thành Tấn Dương, hướng đến Triệu Tương Tử phục mệnh.
          Đến ngày đã định, Triệu Tương Tử phái người ngay trong đêm mò lên đê, giết tên thủ binh, khoét lỗ đê cho nước chảy vào quân doanh của Trí Bá. Toàn quân của Trí Bá phút chốc đại loạn. Hai quân Hàn, Nguỵ từ hai cánh trái phải xông lên, Triệu Tương Tử cũng dẫn quân từ trong thành chính diện xông ra công kích. Quân của Trí Bá đại bại bỏ chạy, nhiều người bị nước nhấn chìm, Trí Bá cũng bị giết chết. Do bởi Trí Bá kiêu ngạo khinh địch, trúng phải kế “thâu lương hoán trụ”, dưới sự công kích của liên quân ba nhà Hàn, Triệu, Nguỵ, toàn quân của Trí Bá bị tiêu diệt, tông thất Trí thị cũng bị tiêu diệt toàn bộ. Từ đó ba nhà Hàn, Triệu, Nguỵ phân chia nước Tấn.
          Ba đại gia tộc Triệu, Nguỵ, Hàn sau khi phân chia lãnh thổ của gia tộc họ Trí, quốc quân Văn Hầu 文侯 của nước Nguỵ mời Bốc Tử Hạ 卜子夏, Điền Tử Phương 田子方làm thầy mình. Mỗi khi đi ngang qua nơi ở của Đoàn Can Mộc 段干木 phải cung kính cúi đầu (Đoàn Can Mộc là kẻ sĩ có đạo đức lúc bấy giờ). Anh hùng hào kiệt bốn phương nghe tiếng Văn Hầu tôn trọng hiền tài như thế đã lũ lượt đến nước Nguỵ. Từ đó nước Nguỵ trở thành một nước lớn mạnh.

                                                          Huỳnh Chương Hưng
                                                          Quy Nhơn 30/11/2018

Nguồn
TRUNG HOA THƯỢNG HẠ NGŨ THIÊN NIÊN
中华上下五千年
Chủ biên: Lí Tinh 李晶
Nam Kinh đại học xuất bản xã, 2007
Previous Post Next Post