TẠI SAO CÔ DÂU PHẢI TRÙM KHĂN CHE MẶT
Ngày
trước, con gái khi xuất giá, trên đầu đều phải trùm chiếc khăn màu đỏ, chiếc
khăn đỏ đó gọi là “cái đầu” 盖头, người vùng Giang
Nam gọi là “phương cân” 方巾. Chiếc khăn đỏ sẽ
che kín khuôn mặt cô dâu, sau chiếc khăn đó là một khuôn mặt có đẹp như hoa như
nguyệt hay không, quả thực đã khiến cho bạn bè thân hữu hao phí công sức tưởng
tượng, và sốt ruột hơn cả đó là chú rể. Hôn nhân ngày trước là “phụ mẫu chi mệnh,
môi chước chi ngôn”父母之命, 媒妁之言, một số nam nữ
mãi đến đêm động phòng vẫn còn chưa biết mặt nhau, thảo nào lúc gỡ khăn, cô dâu
chú rể thắc thỏm không yên, kích động không ngừng. Khăn một khi được gỡ, xuất
hiện trước mặt là người như thế nào đây? Không biết đã vén lên biết bao nhiêu tấm
màn kịch vui buồn trong hôn nhân.
Trong
dân gian từng lưu truyền qua câu chuyện như sau:
Cuối thời
Bắc Tống, Khang Vương chạy về phía nam, trên đường gặp phải sự truy sát của
quân Kim, đương lúc nguy cấp, một cô gái đang phơi thóc đã giấu Khang Vương
trong cái bồ, và đã cứu được Khang Vương. Để đáp lại ơn cứu mạng, Khang Vương tặng
cô gái chiếc khăn đỏ, đồng thời muốn cưới làm vợ, hẹn rằng ngày này năm sau sẽ
đến đón, dặn rằng đến lúc đó cô gái khi lên núi chỉ cần trùm khăn đỏ lên đầu
thì sẽ tìm thấy. Khang Vương từ biệt cô gái đi đến Hàng Châu và trở thành Hoàng
đế của nhà Nam Tống. Năm sau, Khang Vương y hẹn đến nơi đó, nào ngờ chốn núi
non, khắp nơi đều có cô gái trùm khăn đỏ, có thể tìm cô gái ngày trước ở đâu
đây? Hoá ra, cô gái nhà nông kia sau khi gặp Khang Vương đã suy nghĩ kĩ, cảm thấy
lấy một quân vương không bằng một làm một thôn phụ ung dung tự tại. Nhưng lệnh
của hoàng đế khó kháng cự, làm sao đây? Cô gái cùng các chị em bàn bạc, cuối
cùng họ đã nghĩ ra diệu kế đó.
Câu
chuyện này ngày càng lan truyền rộng rãi, các cô gái đều cảm thấy thú vị, từ đó
về sau khi xuất giá họ đều chuẩn bị một khăn trùm đầu màu đỏ.
Lí
Nhũng 李冗 đời Đường trong Độc
dị chí 独异志 có thuật lại một truyền thuyết: Lúc vũ trụ sơ khai, trên thế gian chỉ
có hai anh em là Phục Hi 伏羲 và Nữ Oa 女娲, họ bàn với nhau làm vợ chồng, nhưng lại cảm thấy xấu
hổ, hai anh em bèn lên núi Côn Luân 昆仑 và thề rằng: nếu ý
trời muốn họ trở thành vợ chồng, thì mây khói trên trời sẽ tụ hội lại. Kết quả
mây khói đã tụ hội lại, thế là người anh kết cỏ làm thành chiếc quạt để cô em lấy
đó che mặt, cả hai thành vợ chồng.
Từ
trong truyền thuyết cổ xưa này, chúng ta dường như có thể thấy được bí mật về
lai lịch chiếc khăn trùm đầu.
Không
chỉ thế, truyền thuyết tương tự như vậy cũng có ở nhiều dân tộc thiểu số. Tộc
Cao Sơn 高山 ở
Đài Loan lưu truyền một câu chuyện: Có một lần phát sinh hồng thuỷ đã nhấn chìm
nhiều người, trên thế gian chỉ còn sót lại hai anh em, cô em muốn thành hôn với
người anh nhưng người anh không đồng ý. Về sau cô em nói với người anh, trong
hang động dưới núi có một cô gái, cô em khuyên người anh nên kết hôn với cô ta.
Người anh đến hang động, quả nhiên thấy có một cô gái che mặt, thế là anh ta kết
hôn cùng cô gái. Sau khi kết hôn mới biết cô gái đó chính là em gái mình. Từ đó về sau,
có tập tục khi kết hôn cô dâu trùm khăn đỏ lên đầu. Trong truyền thuyết của dân
tộc Lê 黎 tại Hải Nam
Từ những
truyền thuyết trên, chúng ta có thể thấy rõ quá trình lịch sử phát triển của xã
hội nhân loại, nhân loại từng trải qua giai đoạn quần hôn cùng huyết thống.
Động phòng tạc dạ đình hồng chúc
Đãi hiểu đường tiền bái cữu cô (2)
洞房昨夜停红烛
待晓唐前拜舅姑
(Đêm qua trong động
phòng để đuốc hoa cháy suốt đêm
Đợi sáng sớm lên
nhà vái chào cha mẹ chồng)
Thời cổ, cha mẹ chồng gọi là “cữu cô”,
ngày nay dân gian vẫn còn tập tục gọi con dâu là “thư” 姐 (chị), gọi chàng rể là “ca” 哥 (anh). Cách xưng hô kì lạ này dường như từ một mặt
nào đó có thể làm chứng cho tập tục hôn nhân này đã từng tồn tại trong lịch sử.
Đương nhiên, người thời nay nhìn anh em ruột thành hôn là điều không thể tưởng
tượng được, nhưng “ở vào thời đại nguyên thuỷ, anh em từng là vợ chồng, mà đó lại
là hợp với đạo đức”.
Cả ngàn năm qua, tại sao tục lấy khăn
trùm đầu che mặt lại lưu truyền không hề suy giảm? Vấn đề này e còn có liên
quan việc mê tín của người xưa. Theo truyền thuyết, cô dâu từ nhà mẹ đến nhà mẹ
chồng, trên đường sẽ bị không ít sát thần xâm hại, trùm khăn đỏ lên đầu có thể
xu cát tị hung, sát thần sẽ sợ mà rời xa. Ngoài ra, khăn đỏ che mặt cũng phù hợp
với tâm lí xấu hổ của cô dâu. Thời kì phong trào Ngũ tứ tân văn hoá (2),
nhóm thanh niên mới đã cách đi cái mạng của nó, lấy cặp kính đen thay vào.
Nhưng đến nay, tại một số vùng nông thôn vẫn còn tập tục lấy khăn trùm đầu che
mặt khi xuất giá. Cựu tục hãy còn này chính là hoá thạch sống của văn minh cổ đại,
khiến chúng ta vén được tấm màn bí ẩn của việc hôn nhân ở vào thời đại hồng
hoang, thấy được lễ tục sớm nhất trong hôn nhân – bóng dáng chế độ hôn nhân của
thế hệ xưa.
Chú của người dịch
1- Hai câu này trong
bài Cận thí thướng Trương Thuỷ Bộ 近试上张水部 của Chu Khánh Dư 朱庆余 thời Đường.
2- Phong trào
Ngũ tứ (Ngũ tứ vận - 五四运动)
Đây là
phong trào yêu nước của thanh niên học sinh cùng quảng đại quần chúng gồm thị
dân, công nhân, thương nhân, văn sĩ…nổ ra vào ngày 4 tháng 5 năm 1919 tại Bắc
Kinh. Phong trào được tiến hành dưới nhiều hình thức như biểu tình thị uy, đòi
yêu sách, bãi công, bãi thị, bãi khoá mà nguyên nhân là từ “Vấn đề Sơn Đông”. Tại
hoà hội Versailles (Paris) được tổ chức sau khi kết thúc chiến tranh thế giới lần
thứ nhất, các nước xâm phạm chủ quyền Trung Quốc, đem quyền lợi của Đức ở Sơn
Đông chuyển giao cho Nhật. Chính phủ Bắc Dương của Trung Quốc lúc bấy giờ tỏ ra
bạc nhược không bảo vệ được lợi ích của quốc gia, khiến người Trung Quốc vô
cùng phẫn nộ. Một trong những khẩu hiệu nổi tiếng lúc bấy giờ là “Ngoại kháng
cường quyền, nội trừ quốc tặc” (外抗强权内除国贼). Phong trào
đã có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống xã hội Trung Quốc.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 25/6/2017
Nguồn
TRUNG QUỐC HÔN LỄ
中国婚礼
Tác giả: Thái Lợi Dân 蔡利民
Thượng Hải văn nghệ xuất bản xã, 2001
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật