NGƯỜI SÁNG LẬP NHO GIA – KHỔNG TỬ
Tổng kết lễ chế Tam Đại, chỉnh lí thư truyện, trên bắt đầu từ Đường
Nghiêu Ngu Thuấn, dưới xuống đến Tần Mục Công 秦目公, biên định sự tích của họ, trong sử sách nói rằng
những việc đó đều xuất phát từ tay Khổng Tử 孔子.
Thời cổ, Thi 诗 có 3000 thiên, Khổng Tử căn cứ vào học thuyết của
mình, sau khi bỏ đi một số, tuyển chọn được 305 thiên giúp cho việc tuyên dương
lễ giáo biên định thành sách, trên ghi lại việc của Hậu Tắc 后稷, giữa thuật lại đời Thương Chu, dưới chép về chính
sách bạo ngược của U Vương 幽王
và Lệ Vương 厉王. Khổng Tử
còn đem 305 thiên này phối cùng âm nhạc để cho hợp với nhạc Thiều 韶, Vũ 武, Nhã 雅,
Tụng 颂. Từ đó dường như lễ nhạc
hoang phế thất truyền mới lại được lưu truyền trở lại. Khổng Tử lúc về già
thích đọc Dịch 易. 10 thiên Dịch truyện 易传 như “thoán” “hệ” “tượng”
“thuyết quái” và “văn ngôn” đều xuất phát từ tay Khổng Tử.
Khổng Tử căn cứ vào một số lịch sử ghi
lại thành bộ Xuân Thu 春秋.
Lịch sử mà bộ Xuân Thu ghi chép, trên
bắt đầu từ Lỗ Ẩn Công 鲁隐公, dưới xuống
đến Lỗ Ai Công 鲁哀公 năm thứ
14. Khi Khổng Tử giữ chức Tư khấu xử lí án kiện, về văn tự nhất trí với người
khác, bản thân không đứng riêng lập dị. Đến khi ông viết bộ Xuân Thu, cách viết lại hoàn toàn bất đồng.
Khổng Tử cho rằng chỗ nào cần phải chép thì phải ghi chép như thực, chỗ nào cần
phải bở thì dứt khoát bỏ, ngay cả các đệ tử giỏi việc ghi chép như Tử Hạ 子夏 đều không thể giúp ông viết.
Khi dạy cho đệ tử bộ Xuân Thu, Khổng
Tử nói rằng:
- Đời
sau, người hiểu ta là nhờ ở bộ Xuân Thu này; người trách ta cũng là ở bộ Xuân
Thu này.
Khổng Tử dùng Thi, Thư, Lễ, Nhạc để dạy học trò. Học trò của Khổng Tử có đến hơn
3000 người, trong số đó, tinh thông lục nghệ có 72 người.
Khổng Tử mất ngày 5 tháng 4 năm Lỗ Ai
Công thứ 16 (năm 479 trước công nguyên).
Thái Sử Công nói rằng:
- Trong
“Thi” có nói: ‘Núi cao khiến người chiêm ngưỡng, đường rộng để người theo đi’.
Ta tuy không ở vào thời Khổng Tử, nhưng lòng luôn hướng đến ông ta. Ta đọc những
trứ tác của Khổng Tử có thể tưởng tượng ra con người của ông. Đến nước Lỗ, thăm
miếu đường, xe cộ, y phục lễ khí của Trọng Ni, nho sinh đến nơi ở cũ của Khổng
Tử để tập lễ nghi, lòng ta luôn kính ngưỡng, lưu luyến
bồi hồi không nỡ ra đi. Khổng Tử chẳng qua
là bình dân áo vải, nhưng học thuyết của ông
lưu truyền mười mấy đời, khiến học giả kính ngưỡng, Từ Thiên tử Vương Hầu
trở xuống, người bàn luận lục nghệ Trung Quốc đều lấy học thuyết của Khổng Tử
làm tiêu chuẩn thị phi.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 10/11/2016
Nguyên tác Trung văn
NHO GIA SÁNG THUỶ
NHÂN – KHỔNG TỬ
儒家创始人 - 孔子
Trong quyển
TRUNG HOA THƯỢNG HẠ
NGŨ THIÊN NIÊN
中华上下五千年
Chủ biên: Lí Tinh 李晶
Nam Kinh đại học xuất
bản xã, 2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật