Dịch thuật: Ban Tiệp Dư

BAN TIỆP DƯ

          Nữ văn học gia thời Tây Hán, không rõ tên, người Lâu Phiền 楼烦 (gần Ninh Vũ 宁武 Sơn Tây 山西 ngày nay). Vào thời Hán, họ Ban 班 là một gia tộc vô cùng hiển hách, văn võ huân công, đức hạnh học vấn, tài phú uy tín, đều cực thịnh một thời. Ban Tiệp dư 班婕妤 là con gái của Việt kị hiệu uý Ban Huống 班况. Ban Huống vào lúc hậu kì Hán Vũ Đế xuất kích Hung Nô, đã điều binh khiển tướng, rong ruổi biên cương, vào sinh ra tử, lập không ít công lao.

Ban Tiệp dư rất thông minh lanh lợi, dịu dàng xinh đẹp, lúc nhỏ đã có tài học, giỏi về thi phú. Thời Thành Đế, được tuyển vào cung lập làm Tiệp dư 婕妤. Nàng không tranh giành sự ân sủng, không can dự chính sự, nghiêm cẩn giữ lễ giáo, hành sự đoan chính. Ban Tiệp dư tăng cường tu dưỡng các mặt: phụ đức 妇德, phụ dung 妇容, phụ tài 妇才, phụ công 妇工, hi vọng sản sinh ảnh hưởng to lớn đối với Thành Đế, để ông trở thành một vị minh quân. Sau khi chị em Triệu Phi Yến 赵飞燕 nhập cung, để tránh những chuyện thị phi, nàng liền rút lui để giữ mình, nhân đó viết một thiên tấu chương xin được đến cung Trường Tín 长信 để hầu hạ Vương thái hậu. Đây là chỗ cao minh hơn người của Ban Tiệp dư, nàng không đủ sức chiến thắng chị em Triệu Phi Yến, nên đem thân mình nương nhờ dưới đôi cánh của Vương thái hậu, để không còn sợ chị em Triệu Phi Yến hãm hại nữa. Hán Thành Đế ân chuẩn. Ban Tiệp dư dời đến cung Trường Tín, lặng lẽ ẩn mình. Hàng ngày khi trời vừa sáng, cửa cung Trường Tín mở ra, nàng liền bắt đầu quét từng bậc thềm, cuộc sống khắc khổ đơn điệu. Nghe tiếng đàn hát huyên náo từ xa vang lại, mà mình chỉ có thân đơn ảnh chiếc, trong cô đơn không ai thăm hỏi. Nàng tự ví mình như chiếc quạt mùa thu, cảm thán rằng:

Thường khủng thu tiết chí

Lương phong đoạt viêm nhiệt

Khí quyên khiếp tứ trung

Ân tình trung đạo tuyệt

常恐秋节至

凉风夺炎热

弃捐箧笥中

恩情中道绝

(Thường sợ tiết thu tới

Cơn gió mát xua đi cái nóng

Quạt lụa cũng bỏ vào trong rương

Ân tình nửa đường đứt đoạn)

          Đời sau dùng câu “Thu lương đoàn phiến” 秋凉团扇 làm điển cố chỉ người con gái bị thất sủng, cũng gọi là “Ban nữ phiến” 班女扇. Sau khi Hán Thành Đế mất, Ban Tiệp dư xin đến giữ lăng mộ Thành Đế, làm bạn với bóng mộ hình bia rồi rời bỏ nhân gian, lúc bấy giờ khoảng hơn 40 tuổi, được táng ở Diên lăng 延陵.

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 09/11/2014

Nguyên tác Trung văn

BAN TIỆP DƯ

班婕妤

Trong quyển

HÁN PHÚ ĐÍCH LỊCH SỬ

汉赋的历史

Tác giả: Trương Ân Phú 张恩富

Trùng Khánh xuất bản xã, 2006.