CÔ VÀ CHÍ
1- CÔ 觚
Cô 觚 là dụng cụ dùng để uống rượu dạng hình loa kèn, khả
năng có nguồn gốc từ xương thú. Trong lễ khí bằng đồng đời Thương, thì số lượng
tửu khí tăng rất lớn, trong đó lấy cô 觚, tước 爵, giả 斝 làm hạt nhân. Khi khai
quật thường phát hiện cô có chung với tước và giả, nhưng chủ yếu lưu hành vào đời
Thương. Dạng ban đầu của cô vào tảo kì đời Thương nhẹ và mỏng, hoa văn trang sức
cũng đơn giản, thuộc thuộc văn vật cấp 3; đến vãn kì đời Thương, cô dày và nặng,
hoa văn trang sức tinh mĩ, thuộc văn vật cấp 2. Nếu có minh văn có thể xếp vào
văn vật cấp 1. Theo ghi chép trong Lịch đại
trứ lục cát kim mục 历代著录吉金目, cô bằng đồng của đời Thương đời Chu
mà thu thập được có đến 289 chiếc.
2- CHÍ 觯
Chí 觯 cũng là một dụng cụ dùng để uống rượu, tức li uống rượu
nhỏ mà tròn. Trong Lễ kí – Lễ khí 礼记 - 礼器 có ghi:
Tông miếu chi tế, tôn giả cử chí, ti giả
cử giác (1)
宗庙之祭, 尊者举觯, 卑者举
(Khi tế
lễ ở tông miếu, bậc tôn quý dùng chí, người thấp kém dùng giác)
Chí cũng chỉ lưu hành vào cuối đời Thương đầu đời Chu . Theo ghi chép trong Lịch đại trứ lục cát kim mục 历代著录吉金目, chí bằng đồng của đời Thương đời Chu
mà thu thập được có đến 225 chiếc. Cũng như cô, dạng ban đầu của chí vào tảo kì
đời Thương nhẹ và mỏng, hoa văn trang sức đơn giản, thuộc văn vật cấp 3; đến cuối
đời Thương sang Tây Chu, chí dày và nặng,
hoa văn trang sức tinh mĩ, thuộc văn vật cấp 2. Nếu có minh văn có thể xếp vào
văn vật cấp 1. Nổi tiếng có Tiểu thần Đan chí 小臣单觯 (2) ở
Viện bảo tàng Thượng Hải.
Chú của người
dịch
(1)- Theo Lễ kí
dịch giải 禮記譯解 của Vương Văn Cẩm 王文錦, trong lễ lấy nhỏ
làm quý. Ví dụ, dụng cụ uống rượu có 5 loại, gồm: tước 爵,
cô 觚, chí 觶, giác 角, tán 散. 5 loại này hình
dáng khác nhau, dung lượng cũng không giống nhau. Tước nhỏ nhất nên tôn quý nhất,
tán lớn nhất nên thấp kém nhất.
(quyển thượng, trang 313, Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục,
2007)
(2)- Tiểu thần Đan chí 小臣单觯:
Tửu khí
bằng đồng thời Thành Vương 成王 nhà Tây Chu, cao 13,8cm, đường kính miệng từ 9,3cm đến
11,6cm, nặng 750gramme, hiện được lưu giữ tại Viện bảo tàng Thượng Hải.
Tiểu thần
小臣 là chức quan của triều Chu ,
Đan 单 là tên người. Tiểu thần Đan từng theo Chu Công đông
chinh, sau khi bình định được Vũ Canh 武庚 phản loạn, tại
Thành Sư 成师 Chu Công đã ban tặng cho Tiểu thần Đan 10 xâu tiền bằng
vỏ sò.
Theo
ghi chép, sau khi Vũ Vương 武王 diệt nhà Thương,
phong con của Trụ vương 纣王 là Vũ Canh 武庚 ở đất
Ân 殷, để lung lạc thế lực tàn dư quý tộc nhà Thương, đồng
thời phái em trai Vũ vương là Quản Thúc 管叔,
Thái Thúc 蔡叔 và Hoắc Thúc 霍叔
ra nơi đó để cai quản. Sau khi Vũ vương mất, Chu Công nhiếp chính, Quản Thúc,
Thái Thúc bất mãn Chu Công, nói rằng Chu Công có dã tâm. Vũ Canh thừa cơ câu
thông cùng Quản Thúc, Thái Thúc làm phản, ảnh hưởng đến phía đông và phía nam của
nhà Chu, cục thế Tây Chu gặp nguy. Vì thế Chu Công nhận mệnh đông chinh, bình định
phản loạn, trải qua 3 năm mới thắng lợi hoàn toàn.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn
18/10/2014
Nguồn: CỔ NGOẠN 古玩
Tác giả: Đỗ Vệ Dân 杜卫民
Bắc Kinh: Học Uyển xuất bản xã, 2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật