Dịch thuật: Trương Nghi

TRƯƠNG NGHI

          Trương Nghi 张仪 (? – năm 310 trước công nguyên), Tể tướng thời Tần Huệ Văn Vương 秦惠文王, Nguỵ Huệ Vương 魏惠王. Tung hoành gia trứ danh.

          Trương Nghi 张仪 người nước Nguỵ. Những năm đầu từng cùng Tô Tần 苏秦 theo học với Quỷ Cốc Tử 鬼谷子, tài học của ông vượt qua Tô Tần. Sau khi học thành tài, Trương Nghi đi khắp nơi, du thuyết các nước, nhưng đều thất bại. Có một lần ông đến nước Sở tham dự buổi tiệc của vị Tướng quốc nước Sở, sau buổi tiệc, viên ngọc bích của nhà Tướng quốc bị mất, mọi người cho rằng Trương Nghi nghèo khổ phẩm hạnh không đoan chính, nghi ngờ ông lấy trộm viên ngọc. Ông bị đem ra khảo vấn, cuối cùng do vì không tìm được chứng cứ nên mới được thả về. Về đến nhà, vợ ông trách rằng:

          - Nếu ông không đọc sách, du thuyết thì làm sao chịu nhục như thế này!

          Trương Nghi không hề lo buồn, nói đùa rằng:

          - Nàng xem thử lưỡi ta có còn không?

          Người vợ đáp:

          - Đương nhiên là còn.

          Trương Nghi đắc ý nói rằng:

          - Như thế là đủ rồi.

          Trương Nghi vẫn kiên trì đi trên con đường du thuyết cầu quan.

          Về sau, Tô Tần được nước Triệu trọng dụng, đồng thời liên hợp 6 nước để chống Tần. Trương Nghi nghe tin, rất hưng phấn, vội đến nước Triệu để gặp người bạn cũ. Tô Tần sợ nước Tần dùng người tài sẽ tấn công Triệu, phá hoại liên minh 6 nước, chỉ có để Trương Nghi đến nước Tần nắm quyền mới có thể ngăn cản nước Tần làm nguy hại đến việc 6 nước liên minh, vì thế Tô Tần cố ý lạnh nhạt Trương Nghi, sai người giữ cửa không cho vào. Qua một thời gian, Tô Tần mới tiếp kiến, nhưng lại để ngồi ở dưới nhà, cho ăn thức ăn của tôi tớ, còn châm biếm rằng:

          - Với tài học của anh, không ngờ lại đến tình cảnh này

          Trương Nghi bị sỉ nhục, ôm hận trong lòng đi sang Tần. Tô Tần sai thủ hạ giả trang kết bạn đi đường với Trương Nghi, trên đường giúp đỡ tiền bạc. Năm 329 trước công nguyên, Trương Nghi đến Tần, yết kiến Tần Huệ Văn Vương 秦惠文王, đồng thời đề xuất sách lược liên hoành, nhận được sự tán thưởng của Tần Huệ Văn Vương, và được bái làm khách khanh.

          Năm sau, Trương Nghi nhận mệnh cùng với công tử Hoa 华 công chiếm trọng trấn của nước Nguỵ là Bồ Dương 蒲阳. Sau đó, Trương Nghi khuyên Tần Huệ Văn Vương nhìn từ đại cục, đem Bồ Dương trả lại cho Nguỵ. Trương Nghi phụng mệnh đi sứ sang Nguỵ để xử lí việc đó. Trương Nghi nói với Nguỵ Huệ Vương 魏惠王 rằng:

          - Nước Tần đối với quý quốc hậu đãi như thế, quý quốc cũng nên lấy lế đáp lại nước Tần.

          Nguỵ Huệ Vương đem 15 huyện của Thượng quận 上郡 dâng cho Tần để thể hiện lòng cảm tạ. Việc này khiến Tần Huệ Văn Vương rất vui mừng, vì thế năm đó khi nước Tần lần đầu lập chức Tướng quốc (cũng gọi là “Tướng bang”), đã bái Trương Nghi làm Tướng quốc, phong Vũ Tín Hầu 武信侯.

          Từ đó trở đi, Trương Nghi giúp Tần Huệ Văn Vương xưng Vương (vốn xưng là “Quân”); đem quân đánh đất Thiểm; hội kiến đại thần của hai nước Tề Sở tại Niết Tang 啮桑 (nay là tây nam huyện Bái 沛tỉnh Giang Tô 江苏), làm tan rã liên minh Tề Sở.

          Năm 322 trước công nguyên, để đẩy mạnh chính sách liên hoành, Tần Huệ Văn Vương cố ý miễn chức Tướng của Trương Nghi, phái Trương Nghi sang nước Nguỵ, để khiến Nguỵ phục tùng nước Tần. Lúc bấy giờ Tướng quốc nước Nguỵ là Huệ Thi 惠施 nhân vì quốc sách liên hiệp với Tề không hiệu quả nên bị Nguỵ vương đuổi đi, Trương Nghi được nhậm dụng làm Tướng. Trương Nghi khuyên Nguỵ Huệ Vương phục tùng nước Tần, đồng thời lấy đó làm tấm gương để các nước bắt chước theo đó thuận theo nước Tần. Nguỵ Huệ Vương không đáp ứng, Tần Huệ Văn Vương liền dùng vũ lực công chiếm Khúc Ốc 曲沃, Bình Chu 平周 của Nguỵ. Năm 319 trước công nguyên, Nguỵ Huệ Vương mất, Tương Vương 襄王 kế vị. Trương Nghi một lần nữa khuyên Tương Vương phục tùng nước Tần, nhưng cũng vấp phải sự cự tuyệt, nên ngầm thông báo nước Tần một lần nữa xuất binh đánh bại nước Nguỵ, bức Nguỵ khuất phục. Sau khi Trương Nghi hoàn thành sứ mệnh về lại nước Tần vẫn đảm nhiệm chức Tướng quốc nước Tần. Chẳng bao lâu, Công Tôn Diễn 公孙衍 phát động Nguỵ, Hàn … 6 nước đánh Tần, nước Nguỵ lại chống lại Tần.  

                                                                                                      (còn tiếp)

                                                            Huỳnh Chương Hưng

                                                             Quy Nhơn 23/4/2014

Nguyên tác Trung văn

TRƯƠNG NGHI

张仪

Trong quyển

TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI TỂ TƯỚNG LỤC

中国历代宰相录

Chủ biên: Dương Kiếm Vũ 杨剑宇

Thượng Hải văn hoá xuất bản xã, 1999.