HAI VỊ KHỔNG MINH TÀI TRÍ
THỜI TAM QUỐC
Văn hoá về danh tính của Trung quốc có lịch sử lâu đời và có nội hàm phong phú. Người Trung quốc rất công phu tỉ mỉ trong việc đặt tên, đặt biệt là giới học thức, không chỉ họ có tên mà còn có tự, có hiệu. Hiện tượng giống nhau về tự hiệu rất nhiều, nó đã tạo ra những phiền phức nhưng đôi khi cũng tạo ra những giai thoại thú vị.
Chư Cát Khổng Minh (诸葛孔明) vị Thừa tướng nước Thục thời Tam quốc là danh nhân lịch sử mà ai cũng biết và cũng là mẫu người kết hợp được một cách hoàn mỹ giữa tài trí và đức hạnh, hơn hai ngàn năm nay luôn nhận được sự kính trọng của mọi người. Cùng thời với Chư Cát Khổng Minh, tại nước Nguỵ phía bắc, cũng có một Khổng Minh tài trí siêu quần, và cũng nhận được sự kính trọng của mọi người lúc bấy giờ. Vị Khổng Minh này họ Hồ (胡) tên Chiêu (昭), tự là Khổng Minh (孔明). Hồ Chiêu Khổng Minh người Dĩnh Xuyên (颍川) (nay thuộc huyện Vũ 禹, Hà Nam ). Ông lớn hơn Chư Cát Khổng Minh 19 tuổi nhưng lại mất sau Chư Cát Khổng Minh 16 năm, thọ 88 tuổi.
Hồ Chiêu Khổng Minh không những tài trí hơn người, học rộng biết nhiều mà còn là một thư pháp gia nổi tiếng. Ông đã cùng với thư pháp gia đương thời Chung Diêu (钟繇) theo học với thư pháp đại sư Lưu Đức Thăng (刘德升), cả hai đều thành đạt và mỗi người đều có đặc điểm riêng.
Viên Thiệu (袁绍), Tào Tháo (曹操) và sau này là Nguỵ Vũ Đế Tào Phi (曹丕) đều mến mộ tài năng của ông, mấy lần mời ông ra phò tá nhưng ông kiên quyết từ chối. Về sau để tránh bị mời, ông dời nhà đến ẩn cư ở núi Lục Hồn (陆浑) (nay thuộc đông bắc huyện Tung Sơn 嵩山, Hà Nam ), tự làm ruộng và dạy học suốt đời không làm quan.
Nếu Hồ Chiêu Khổng Minh nhận lời ra phò tá Viên Thiệu hoặc Tào Tháo thì “Tam quốc diễn nghĩa” rất có thể không giống như chúng ta đọc ngày nay. Hai vị Khổng Minh đấu trí với nhau, các hồi trong tiểu thuyết ắt sẽ vô cùng thú vị.
CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH
Về tên nhân vật Chư Cát Lượng, với chữ 诸:
- Trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu chỉ có âm “Chư”. (trang 630)
- Trong Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của Nguyễn Tôn Nhan cũng chỉ có âm “Chư”. Và ở nét nghĩa số 11 ghi rằng: Họ người (Chư Cát Lượng 诸葛亮, tức Khổng Minh đời Tam quốc). (trang 1339)
- Trong Khang Hi tự điển 康熙字典 có các âm đọc như sau:
* Đường vận 唐韻, Quảng vận 廣韻 phiên thiết là “chương ngư” 章魚. Tập vận 集韻, Loại thiên 類篇, Vận hội 韻會, Chính vận 正韻 đều có phiên thiết là “ chuyên ư” 專於, đọc như chữ 渚 nhưng bình thanh. Âm đọc này có nhiều nét nghĩa, trong đó có nét nghĩa là họ kép:
Hựu phức tính. “Hán thư” hữu Chư Cát Phong. “Tam quốc chí” hữu Chư Cát Lượng.
又複姓. “漢書” 有諸葛豐. “三國志” 有諸葛亮.
(Họ kép. Trong “Hán thư” có Chư Cát Phong. “Trong “Tam quốc chí” có Chư Cát Lượng)
* Quảng vận 廣韻 phiên thiết là “chính xa” 正奢 . Tập vận 集韻 phiên thiết là “chi xa” 之奢, đều có âm là 遮 (già), cũng là một họ.
* Tự vựng 字彙 phiên thiết là “thường như” 常如, “chiêm thư” 詹諸 tức con ễnh ương.
(Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003, trang 1146, 1147).
Như vậy tên gọi đúng của nhân vật là Chư Cát Lượng, nhưng mọi người quen đọc là Gia Cát Lượng.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn, tháng 4/2012
Dịch từ nguyên tác Trung văn
TAM QUỐC THỜI HỮU LƯỠNG CÁ TÀI TRÍ SIÊU QUẦN
ĐÍCH KHỔNG MINH
三国时有两个才智超群的孔明
Trong quyển
TRUNG QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ
中国人名的故事
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật